Samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Ishchi va xizmatchilarni tarqoqlashtirish va aholini 
evakuasiya qilish
Aholini  tarqoqlashtirish     va   evakuasiya   qilish   aholini   OQQ 
muhofaza etishni usullaridan biridir. Tarqoqlashtirish bu ish smenasidan 
bo’sh   obyekt   ishchi   va   xizmatchilarni   (harbiy   sharoitda   ishini   davom 
etiruvchilar)   shahar   va   aholi   punktlaridan   shahar   chetidagi   zonalarga 
tashkillashtirilgan   holda   olib   chiqilishi   tushuniladi.   Tarqoqlashtirilgan 
80

---

kategoriyasiga tegishli ishchi va xizmatchilar shahar chetidagi zonalarga 
olib   chiqilgan   va   tarqoqlashtirilgandan   keyin   smena   bo’yicha   shaharga 
ishga chiqishadi va ishdan keyin shahar chetidagi zonaga dam olish uchun 
qaytishadi.   Evakuasiya   bu   qolgan   aholi   qismini   shahar   va   aholi 
punktlaridan   shahar   cheti   zonalariga   olib   chiqish   va   joylashtirish 
tushuniladi.   Tarqoqlashtirilgandan   farqli   o’laroq   evakuasiya   qilinganlar 
shahar   chetidagi   zonada   maxsus   farmoyish   bo’lgunga   qadar   doimiy 
ravishda  yashaydilar.
Aholini evakuasiya qilish uni o’tkazilishi vaqti, muddati va aholini 
qamrab olish ko’lamiga ko’ra turlanadi (rasm-2.15).
Shahar  chetidagi   zona   shaharda   bo’lishi   mumkin   bo’lgan 
vayronagarchiliklar zona yoki chegaralaridan uzoqda joylashgan territoriya 
hisoblanadi. Tarqoqlashtirish  va evakuasiya  qilinishi rejelashtirilgan  har 
bir   korxona,   tashkilot,   o’quv   muassasasi   uchun   shahar   chetida     aholini 
joylashtirish   rayoni   belgilanadi.   Joylashtirish   rayonlari   odamlarni   borib 
qaytishlariga xavfsiz, yo’lga kam vaqt sarfalanadigan va shuningdek temir 
yo’l stansiyalari va avtomobil yo’li   magistrlariga yaqin bo’lishi kerak.
Tarqoqlashtirish va evakuasiya shahar aholisini zichligini pasaytirib 
aholi yuqotishlarini kamaytiradi.
Ishchi,   xizmatchilar   va   ularning   oilalarini   tarqoqlashtirish   va 
evakuasiya qilish ishlab chiqarish prinsipiga ko’ra, ya’ni obyekt liniyasi 
bo’yicha   bo’yicha,   ishlab   chiqarish   bilan   bog’liq   bo’lmagan   aholini 
evakuasiya  qilish  esa   yashash   joyi  bo’yicha   uy   boshqarmalari,  JEK  lar 
orqali amalga oshiriladi.
81

---

Evakuasiya tadbirlarni tashkil etish va o’tkazish bilan bevosita FM 
boshlig’i va shtabi va shaharlarda esa tuziladigan evakuasiya komissiyasi 
shug’ullanadi.
Evakuasiya  va   tarqoqlashtirish   uchun   barcha   jamoat   transporti 
(temir yo’l, avtomobil, suv transporti) va shuningdek shaxsiy foydalanish 
transporti ishlatiladi.
Evakuasiya turi
Ko’lami 
Evakuasiya 
qilinadiganlar soni
Lokal evakuasiya
Shahar tumanlari, 
qishloq aholi 
punktlari
Bir necha ming
Mahalliy evakuasiya
Shaharlar, katta 
shahar tumanlari
Bir necha o’n ming
Mintaqaviy 
evakuasiya
Bir yoki bir necha 
hududlari
10 mingdan yuqori
Rasm-2.15. Evakuasiya turlari.
Oldindan 
o’tkaziladigany
a
Favqulodda
Qismli
Umumiy
muddatiga ko’ra
aholi hududi bo’yicha
ko’lami bo’yicha