O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

K o 'ru v m aydoni.
K o 'z n i bir n uqtaga tikkan v aqtda k o 'rin a d ig a n
n u q ta la r y ig 'in d is i 
k o 'ru v m a y d o n i
deb a ta la d i. P e rife rik k o 'ru v
m a y d o n in in g chegaralari p erim etr asbobi bilan o 'lc h a n a d i. R angsiz 
n arsalam i k o 'rish m aydonining chegaralari 70° pastda, 60° yuqorida va 
90° tashqari b o 'lad i. O dam ning ikkala k o 'z bilan k o 'ru v m aydonlari bir 
b irig a q ism an m os k e la d i, bu esa faz o n i idrok q ilish u ch u n k atta 
ah am iyatga ega.
Eshituv tizimi.
Eshituv tizimi - insonlardagi eng m uhim distant sensor 
tizim lardan biri bo'lib, insonlarda nutqning paydo b o'lishi va shaxslarning 
o 'za ro m unosabatida m uhim aham iyat kasb etadi. Akustik signallar havoni 
har xil ch asto ta va kuchda tebratib, ikkala qulo q n in g c h ig 'a n o g 'id a
jo y la sh g a n eshituv reseptorlarini q o 'z g 'a ta d i.
Tashqi va o 'rta quloqning tu zilishi va vazifalari.
Tashqi eshituv 
y o 'li tovush tebranishlarini quloq pardasiga (n o g 'o ra parda) yetkazadi. 
N o g 'o ra parda tashqi quloqni o 'rta quloqdan ajratib turadi, uning shakli 
ic h k a rig a y o 'n a lg a n voronkani eslatadi (0,1 m m ) . N o g 'o ra parda tashqi 
eshituv y o 'li orqali kelgan tovush to 'lq in la rig a tebranadi.
O 'rta quloq.
H avo bilan to 'lg a n o 'r ta qulo q d a uch xil su y a k ch a lar 
m a v ju d . U la r 
b o lg 'a e h a , san don
v a 
u zangi
deb n o m la n a d ila r, bu 
su y ak ch alar n o g 'o ra pardaning tebranishlarini ichki quloqqa o 'tk az ad i. 
S uyakchalardan biri- b o lg 'a e h a dastasi n o g 'o ra pardaga suqilib kirgan, 
b o l g 'a c h a n i n g ik k in c h i to m o n i s a n d o n g a b ir la s h g a n . N o g 'o r a
p a rd a n in g te b ra n ish la ri b o lg 'a e h a d astasi bilan san d o n  s i id a n
tu z ilg a n rich a g n in g u zu n c h o q d asta sig a o 'ta d i, shu sab ab li to v u sh
tebranishlari am plitudasi kam ayib, kuchi oshgan h o ld a o 'z a n g ig a keladi. 
O 'z a n g in in g b oshi darch a m e m b ran asig a ta rq a lib turadigan yuzasi 3,2 
m m 2 ga teng. N o g 'o ra pard an in g yuzasi esa 70 m m 2. N o g 'o ra parda 
b ilan o 'z a n g i y u za sin in g nisbati 1:22, shu tufayli tovush to 'Iq in la ri 
oval d archa m em branasini taxm inan 22 b aro b ar ortiq ro q kuch bilan 
bosad i.
Havoli m uhitda yoyiladigan tovush tebranishlari eshituv suyakchalari 
orqali o 'tib , endolim fa suyuqligining tebranishlariga aylanadi.
O 'r ta q u lo q n in g ichki q u lo q d a n ajra tib tu rg an d ev o rc h ad a oval 
darchadan tashqari, yum aloq darcha ham bor. C h ig 'an o q endolim fasining 
oval darcha yonida vujudga keladigan va ch ig 'an o q y o 'lla ri orqali о tgan 
tebranishlari so 'n m asd an yum aloq darchaga yetib keladi.
423

---

6
8 8 - r a s m .
E s h i t u v a n a l i z a t o r i :
i-q u lo q suprasi; 2-tashqi eshituv y o 'li:
3 -n o g ‘ora p a rd a : 4-oval teshik; 5-yum aloq teshik: 6-bolg'acha;
7-sandoncha; 8-uzangi; 9-yarim aylana kanal: 10-eshituv nervi: ll- ic h k i
quloq; 12-chig'anoq: 13-Yevstaxivev nayi.
O 'r ta quloqda m. tensor tum pani bilan m. stapedius deb ataluvchi 
ikkita m uskul bor. B irinchisi qisqarganda n o g 'o ra pardani taranglaydi, 
shu tufayli n o g 'o ra pardada tebranishlarning am plitudasi chegaralanadi, 
ikkinchisi esa o 'z a n g in i m ah k am ushlab turadi va shu bilan uning 
harakatlarini cheklaydi. Bu m uskullar qattiq tovush berilgandan s o 'n g
10 ms dan keyin reflektor ravishda qisqaradi. O 'rta quloq b o 'sh lig 'in i 
bu ru n -h alq u m g a tu tashtiruvchi E vstaxiy nayi borligidan o 'rta quloq 
b o 'sh lig 'id a g i bosim atm osfera bosim iga teng b o 'lad i.