f o n e m a esa c h o ‘ziq talaffuz etiladi:
maorif- m orif, saodat-so:dat,
qiro a t-q iro :t, jam oat-jam o:t.
Bu hodisa asl o'zbekcha so ‘z la ig a xos
em as.
R e d u k s iy a
- s o ‘zning birinchi bo‘g ‘inida biror u n lin in g,
o d a t d a , to r u n lin in g kuchsizlanib talaffuz qilinishidir. M asalan,
bir,
bit, til
so ‘z la r i bir b o ‘g ‘in li b o ig a n lig i va urg‘u shu so ‘zdagi (i)
u n lis ig a tu sh g a n lig i tufayli bu so'zlardagi (j) unlisi m e ’yordagidek
ta la ffu z q ilin a d i va eshitiladi. Lekin shu so ‘zlam in g oxiriga ikkinchi
bir b o ' g ' i n q o 'sh ilish i bilan, u ig ‘u ham ikkinchi b o ‘g ‘inga k o ‘chadi.
N a tija d a , b ir in c h i b o ‘g ‘inidagi (/) unlisi kuchsizlanadi va eshitilar-
e s h itilm a s h o ld a sust talaffuz qilinadi: (
bilak
), (
tilak
) , (
biroq
).
B ir in c h i b o ‘g ‘ indagi urg'uning ana shunday kuchsizlanib talaffiiz
q ilin is h i red u k siya hodisasiga misol b o i a olad i
(reduksiya
so ‘zining
lu g ‘a v i y
m a ’n o s i
«kuchsizlanish»,
«orqaga
qaytish»,
«pastga
tu sh isK » d em a k d ir ). Reduksiyaga quyidagi so 'z la m in g birinchi
b o ‘g ‘in id a k e lg a n (Oning kuchsizlanib talaffuz qilinishi h a m m isol
b o i a
oladi:
(pishiq),
(
shira
) ,
(pishak
),
(
qiliq) ,
(
ichak
)
Do'stlaringiz bilan baham: |