R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

xursand, songa xos ikkinchi so‘zlarining bir-biriga bog'lanish
xususiyati 
y o ‘q edi. 
Keyin kcluvchi hokim uzvga kesimlik
qo‘shim chalarining qo‘shilishi unga kengayish imlconiyatini berdi
va natijada [VVPm] liosilasi b o ‘lgan gap shaxs tengaytiruvchisi
qatorida o ‘rin va payt kengaytiruvchilariga ham ega 
bo‘ldi.
D e m a k , z ik r etilgan gaplarda qatnashgan 
havoda, 
dengizda
so‘zshakllaridagi o‘rin-payt shakli (Pm) ta’siriga berilgan bo'lib, bu
358

---

ularning 
gap 
kengaytiruvchici 
ekanligidan 
dalolat 
beradi.
To'ldiruvch i esa so' z kengaytiruvchisi bo‘lib, (Pra)ga befarq.
Toldiruvchining ma’no turlari. T o‘ldiruvchi o'zi birikayotgan
fe ’lning tabiatiga k o ‘ ra vositali va vositasiz turga ajraladi.
Vositasiz to'ldiruvchi bilan birikish faqat o ‘timli fe’lga xos.
Shu boisdan 
vositasiz to‘Idiruvchi - o ‘timli fe’lning obyekt
valentligini to'ldiruvchi so ‘z kengaytiruvchisi. Vositasiz to'ldiruvchi
vazifasida bosh y o k i tushum kelishigidagi so‘z 
keladi: 1. Bosh
kelishikdagi vositasiz to'ldiruvchi: 
1. 
Bunda bulbul kitob o'qiydi.
2. Bunda qurtlar ip a k to'qiycii. 3. Bunda ari keltiradi bol, Bunda
qushlar topadi iqbol. 2. Tushum kelishigidagi vositasiz to'ldiruvchi:
1. Sen bahorni sog‘inmadingirti? 2. Har bir tuki kiyimlarini teshib
chiqib keigan edi.
Vositasiz to'ldiruvchi vazifasidagi so‘z turli-tuman ma’nolarni
ifodalaydi. 'Vositasiz to'ldiruvchi o'timli f e ’lga bog'lanadi deyish