Mustaqillik yillarida O‘zbekistonda bozor munosabatlariga asoslan- gan

Marketing maqsadlari va tadbirlari integratsiyasi 
 
Marketing – miksni ishlab chiqishda quyidagi prinsiplarga asoslanish 
lozim. 

Ketma-ketlik tamoyili, har bir o‘zgaruvchi miqdoriy ko‘rsat- kichni 
boshqasi bilan mosligini ta’minlash. Masalan, yuqori sifatli mahsulotga 
sifatli reklama va tegishli ravishda chiroyli va qulay qadoq tayyorlash. 

Bozor konyunkturasi o‘zgarib turuvchi bir paytda shunga qarab 
mahsulot ishlab chiqarish, sifatga e’tibor berish kerak. Mahsulotreklamasida 
mahsulot sifatini bo‘rttirib ko‘rsatish orqali iste’molchini jalb etish va h.k. 

Firmaning budjet va boshqa moliyaviy xarajatlarini hisob-kitob 
qilib, marketing kompleksi va miksini rejalashtirish, bozordagi aniq 
vaziyatga qarab marketingning tegishli tadbir va usullarini qo‘llash, 
firmaning kapital va aylanma mablag‘larining samarali qo‘llanilishini 

---

31 
ta’minlash. Marketing tadbirlariga ketadigan sarf — xarajatlar kalkulyat- 
siyasini hisoblash va samarani baholash. 
Firma tovar aylanmasi va oladigan foydasiga juda ko‘p omillar ta’sir 
ko‘rsatadi. Marketing miksning bo‘lishi mumkin bo‘lgan kombinat- siyalari 
soni quyidagi formula orqali topiladi. 
K=n
a
… 
K 
— marketing miksning mumkin bo‘lgan kombinatsiyalari soni; 
a 
– instrumentlar soni; 
n 
— marketing– miks tarkibida submikslar soni. Kombinatsiyalar soni 
qancha ko‘p bo‘lsa, marketing chora-tadbirlarini qo‘llash imkoni ham 
shuncha ko‘p bo‘ladi. Bunday vaziyatda eng optimal marketing – miksni 
topish masalasi ko‘ndalang turadi. 
Marketing, miksning optimizatsiya jarayoni marketing budjetini 
kengaytirish muammolari bilan bog‘liq bo‘lib, turli marketing tadbirlarini 
o‘tkazishni talab etadi. Ba’zi muhim omillarni, ya’ni tovar yoki xizmat narxi, 
chegirmalarni o‘zgartirish orqali kutilgan natijalarni olish mumkin. 
Marketingning har bir submiksi ham taktik, ham strategik vosita 
(instrument)ga, tovar, kelishuv, taqsimlash siyosatlari esa ko‘p- roq strategik 
ahamiyatga ega. Kommunikativ siyosat esa taktik ahamiyatga ega bo‘lib, 
tovar hayotiylik davrining turli bosqichlarida ko‘proq ishlatiladi. Optimal 
marketing-miks shunday marketing instrumentlarining kombinatsiyasidan 
iboratki, uning natijasida firma ko‘zlagan maqsadiga, marketing budjetini 
oqilona, ya’ni ratsional sarflagan holda erishadi. Marketing-miks har bir 
elementining ahamiyati korxona turiga (savdo, ishlab chiqarish, vositachi 
firma), tovar turiga va xaridorning xulq-atvoriga bog‘liq. Ba’zi tovarlar 
uchun narx muhim ahamiyatga ega bo‘lsa, boshqalari (kundalik iste’mol 
tovarlari, qimmat- baho uy buyumlari, zargarlik mahsulotlari) uchun hal 
qiluvchi ahami- yatga ega emas. Standartlashtirilgan yoki bir maqsadda 
ishlatiladigan mahsulotlar (benzin, elektr energiyasi, gaz) uchun tovar 
siyosati uncha ahamiyatga ega emas, bunday strategik mahsulotlarga davlat 
tomonidan narxlar o‘rnatiladi. Keng iste’mol tovarlari, uzoq muddat 
foydalanadigan tovarlarga narx siyosatining ta’siri katta. Raqobat va bozor 
mexanizm- lari faol ishlayotgan davlatlarda marketing instrumentlarini 
qo‘llab hatto kun davomida ham narxlarga korrektirovka kiritish 
mumkin. Narx –navo bozor konyunkurasiga jiddiy ta’sir etuvchi omildir. 

Bosh maqsad. 

Funksional bo‘limlar maqsadi. 

---

32 
Tovar 
siyosati 
Taqsim- 
lash 
siyosati 
Kelishuv 
siyosati 
Yo‘q 
Firmaning marketing taqsimotlari. 
Firma natijaviy ko’rsatkichlari reja 
bilan mosmi?