Tuproqshunoslik va geografiya

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Xulosalar. 
Bitiruv Malakaviy Ishini bajarish jarayonida bu boradagi mavjud adabiyotlar 
yerlarning tuproq va ekologik holatini tahlil qilish natijasida quyidagilarni xulosa 
qilish mumkin: 
1.Dunyoda tuproq degradatsiyasining quydagi turlari mavjud: texnalogik, tuproq 
eroziyasi,sho’rlanish,botqoqlanish,tuproqning ifloslanishi cho’llanish. 
2.Tuproq degradatsiyasiga shamol, suv,harorat va antropogen omillar ta’sir 
ko’rsatadi. 
3.Tuproqning mexanik buzulishiga ta’sir ko’rsatuvchi omillar. 
Tuproqning mexanik buzulishi quyidagilar ta’sirida vujudga keladi.Tuproqlarning 
mexanik buzulishi – bu tuproqlarning ustki genetikqatlamlaridan nozik kolloid 
zarrachalarni chiqib ketishi bilan belgilanadi.Kolloid zarrachalarni tuproqlarni 
ustki qatlamlaridan chiqib ketishi shamol yoki yerni ustki suv oqimi ta’sirida 
bo’lishi mumkin.Bundan tashqari yer usti qazilma boyliklarni qazib olishda 

---

86 
,o’rmonlarni kesish ,yog’ochlarni tashish va o’rmonlarni yonishida ,gaz va neft 
quvurlarini yotqizishda ,qishloq xo’jalik faoliyati davrida ,chorva millarini boqish 
va yerlarni shudgor qilish vaqtida tuproqlarni tuproqlarni mexanik buzulishi sodir 
bo’ladi. 
4.Tuproqning fizik degradatsiyasi.Tuproq fizik xossalarining salbiy tomonga 
o’zgarishi ,birinchi navbatta strukturasining va qatlamlarining buzililishi natijasida 
suv havo va uzuqa elementlar rejimining yomonlashishi tuproqning fizik 
degradatsiyasiga olib keladi.Tuproqning fizik degradatsiyasi tuproqning loyli 
mexanik tarkibli bo’lishi ,organik moddaar miqdorining kamayishi ,qishloq 
xo’jalik texnikalari faoliyati natijasida yuzga keladi.
5.Tuproqlarning kimyoviy degradatsiyasi. Degradatsiya turlari orasida kimyoviy 
degradatsiya tuproq xossalariga ta’siri jihatidan eng xavflisi bo’lib, bunda tuproq 
tarkibi o’zgarishiga uchraydi va qayta tiklanishi ham uzoq muddatda katta 
iqtisodiy sarf orqali amalga oshiriladi. 
6.Tuproqni eroziya natijasida degradatsiyaga uchrash jarayonlari,tuproqni 
unumdor qatlami yo’qolishi bilan xarakterlanib,ularsuv orqali yoki shamol 
deflyatsiyasi jarayonlari ko’rinishida yuzaga keladi. 
7.Cho’llanish jarayonlari tuproqda namlik kamayishi va tuproqda o’simlik 
qoplamini yo’qolishi bilan kuzatiladigan jarayon bo’lib, u deflyatsiya ,grunt 
suvlarining 
joylashish 
chuqurligi,quyosh 
radiatsiyasining ko’pligi ,havo 
haroratining yuqoriligi ,tuproq sho’rlanishi ,yerlardan noto’g’ri foydalanish kabi 
bir qator omillar ta’sirida yuzaga keladi. 
8.Tuproqlarni degradatsiyasini oldini olishda unga qarshi choralarni qo’llashda
zamonaviy 
GAT 
texnalogiyalaridan 
foydalanish 
katta 
qulayliklar 
tug’diradi.Chunki biz GAT texnalogiyasi yordamida ma’lum bir hududda qanday 
jarayonlar borayotganini bilish imkoniyatiga ega bo’lamiz. 
9.Tuproqlarda kechayotgan degradatsion jarayonlarni ixotalash, sug’orish 
jarayonlarini to’g’ri tartibga solish ishlarini bajarish tadbirlari orqali degradatsion 
jarayonlarni oldini olish va hatto to’xtatish imkoniyatiga ega bo’lishimiz 

---

87 
mumkin.Ekin yerlarda sho’r yuvish,ixotalar barpo etish kabi jarayonlar orqali 
tuproqdagi degradatsion jarayonlarni oldini olish imkoniyati yaratiladi.