m u stah k am lo v ch i om il h am , deb q aralgan. H a m m o m d a b a ’zi m uo laja
usullari ham amalga oshirilgan.
M asalan, q o ‘l oyoq b o ‘g‘imlaridagi og‘riqni
davolash u c h u n u larn i issiq suv bilan b u g 'la b , so ‘ng u yerga kerakli
dori surtganlar. H am m o m lard a maxsus uqalovchilar (m assajistlar) xizm at
qilganlar.
X irotdagi S h ah risto n d a m axsus kasalxon a b o ‘lgan. U n i "D o r u sh -
shifo" ("D avo m askani") deb ataganlar. Bu kasalxonada saroy am aldorlari
davolanganlar. H usayn Boyqaro kasalxonaga boshliq qilib, o ‘sha vaqtdagi
yuksak bilimli va yaxshi tajribali hakim M avlono Darvesh Alini tayinlagan.
Bu kasalxonaga ham N avoiy hom iylik qilgan.
"D o r ush-shifo" o ‘sha vaqtdagi sharq arxitekturasi usulida ikki qavatli
b ino-m adrasa sifatida qurilgan. Kasalxonaning hovlisi va uning atroflariga
h a r xil m anzarali d arax tlar ekilgan. H ovlidagi ariq la rd an doim m u zdek ,
tin iq , to z a suv oqib tu rg an . B oshqa k asalx o n alarn i q u rishd a h am o ‘sha
vaqtdagi arxitektura qoidalariga rioya qilingan. Bunda kasalxona quriladigan
joyni tanlashga alohida ahamiyat berilgan. U lar bahavo va ko‘rkam joylarda,
k atta
ariq va kanallarga yaqin yerda, kush x o n a va h a r xil ch iq in d ili
korxon alardan uzoq ro q d a barpo etilgan. K asalxona binosi ayrim hujralar
(p a latalar), tab ib lar u c h u n alo h id a xona, o sh x o n a va b oshq a y ord am ch i
x o n alard an iborat b o ‘lgan. B em o rlar h u jra la rd a kasallik xiliga qarab
joylash tirilg an . M asalan , k o ‘z
kasalliklari hujrasi, ja rro h iy kasalliklar
h ujrasi, ichki kasalliklar bilan o g 'rig a n b e m o rla r hujrasi b o 'lg a n . M arv
shahridag i k asalxonada m axsus ruhiy kasalliklar b o ‘lim i ham b o ‘lgan.
K asalxonalarda davolash ishlari yuq ori d arajad a olib borilgan. U
yerlardagi tab ib larn in g bilim i va tajribasi a n c h a y u qo ri b o ‘lgan. 0 ‘sha
vaqtdagi ja rro h la r h am m ah o ra tli b o ‘lganlar. Biz y u q o rid a sh u n d ay
m ahoratli tabib Tojiddin H akim ni ko‘rsatib o ‘tgan edik. Navoiy zam onida
ham sh u n d ay z o ‘r m a h o ra tli ja rro h la r b o ‘lgan. M asalan,
Shayx H usayn
ism li b ir ja rro h 18 jo y id a n p ich o q yegan n avkarn i op eratsiya qilib,
sog‘aytirib yuborgan.
"Shifohiya" va "D or ush-Shifo" da ishlash u ch u n Navoiy m am lakatning
k o ‘p sh ah a rlarid an eng tajribali va yuksak bilim li h ak im larn i tan lab
olgan. U lar b em o rlarn i davolash bilan birga shu yerdagi tibbiy m ak tab da
talabalarga tibbiyotdan dars ham berganlar. Shulardan, M uham m ad M o‘in,
Q u tb id d in O dim , G ‘iyosiddin M u h a m m a d ,
D arvesh Ali, A bdulhay
T uniy, N iz o m id d in A bdulhay, S ulton M u ro d , Shayx H usayn, S hom iy
T a b ib , h a m d a M u h a m m a d ib n Y u su f a l-H a ra v iy ay n iq sa s h u h ra t
qozonganlar.
M u h am m ad M o ‘in zam o n asin in g k o ‘zga k o ‘rin g an h ak im larid an
b o ‘lgan. U tashxis m asalasida yaxshi tajribaga ega edi. Bu olim "Shifohiya"
kasalxonasida xizm at qilgan va tibbiy m ak tab d a talabalarga dars bergan.
136
O lim o ‘zining c h u q u r bilim i va katta tajribasi b ilan kasallar o rasid a z o ‘r
hurm atga sazovor bo ‘lgan. Bu tabibda saroy amaldorlari ham davolanganlar.
Q utbiddin O dim o ‘sha vaqtda yashagan yirik hakim lardan biri b o ‘lgan.
Bu olim ning shuhrati shu q ad a r yuksak b o ‘lganki, u n i S harqning G aleni,
deb atashg an. A lisher N avoiy bu hakim ga alo h id a e ’tib o r bilan qaragan.
U n in g xizm atiga yuksak b aho bergan. Q utbiddin O dim h am "Shifohiya"
kasalxonasida xizm at qilgan.
G ‘iyosiddin M u h am m ad ( G ‘iyosiddin M u h am m ad ibn Jalo lid d in )
"Shifohiya" kasalxonasining ra h b ari b o ‘lgan.
Shu kasalx on a qoshidagi
tibbiy m aktabda talabalarga tibbiyotdan dars ham bergan.
G ‘iy osiddin M u h am m ad k o ‘p qirrali olim b o 'lg an . U tib b iy o td an
tashqari boshqa tabiiy fanlar b ilan ham shug‘ullangan. Badiiy adabiyotga
h am q iziq q an , sh e ’rlar yozgan. A lisher N avoiy bu o lim n in g b ilim i va
am aliy tabiblik faoliyatiga yuksak baho bergan.
G ‘iy osiddin M u h am m ad h a q id a X o n d a m ir b un d ay , deb yozgan:
"O lim ning ch ehrasi tu rli ilm va fazilatli fanlar bilan bezatilgan. A yniqsa
sh aro fatli tib ilm id a z o ‘r m a h o ra t hosil qilgan. K o ‘p v aq t b o ‘ldiki,
N av o iy h az ratlarin in g "D o r u sh -S h ifo si"d a am aliy tib
k ito b la rid an dars
b e r is h v a b e m o r la r n i d a v o la s h b ila n m a s h g ‘u ld ir " .' G ‘iy o s id d in
M u h a m m a d 0 ‘zbekisto n d a tib ilm ining rivojlanishiga m un osib hissa
qo‘shgan.
D arvesh Ali c h u q u r bilim va k atta tajribaga ega b o ‘lgan hakim . 0 ‘sha
davr tarix c h ilarin in g y o zish larich a, u k am tarin , x ush fe’l va y oq im to y
kishi b o ‘lgan. D arvesh A lida sh o irlik iste ’d o d i h a m b o r edi. U o ‘zining
b a ’zi tib b iy asarlarini nazm b ilan yozgan. Lekin, D arvesh Ali hakim
sifatida sh u h rat qozongan. Bu kasbni ju d a m ukam m al bilgan.
Tashxis va
m uolaja usullarini takom illashtirgan. N avoiy D arvesh Ali haq id a bunday,
deb yozgan: "M avlono D arvesh Ali tab o b atg a m ash g‘uldir. Bu fann ing
hoziq m o h irlari aning ta b ’in i t a ’rif qiladurlar".
D arvesh Ali S hah risto n d ag i "D o r ush-shifo" kasalxonasiga rahbarlik
qilgan va shu yerda talabalarga tibbiyotdan dars bergan.
A bdulhay T uniy o ‘sha davrdagi tajribali hakim lardan biri b o ‘lgan. Bu
olim o ‘tk ir zeh n li va z o ‘r qobiliyatli edi. A m m o, sharob ichishga berilib
ketib, tibb iy o t o lam id an u zoqlash ib qolgan.
N izo m id d in A bdulhay o ‘z davrining c h u q u r bilim li va yaxshi tajribali
hakim laridan hisoblangan. M anbalarda aytilishicha, N izom iddin Abdulhay
N a v o iy n in g shaxsiy ta b ib i h iso b la n g a n va sh o ir
b ilan ju d a yaxshi
m unosabatda b o ‘lgan. Ba’zi m anbalarda esa aksincha, u Navoiyga nisbatan
g‘arazli b o ‘lgan, deb yoziladi.
M av lo n o S u lto n M u ro d ju d a c h u q u r bilim va tajribaga ega b o ‘lgan.
K asallam i m uvaffaqiyatli davolagan. S ulton M urodga eng yuqori b ahoni
Do'stlaringiz bilan baham: 
