Etnologiya uzb

Etnik tarixi: Eng yirik xalqlarning etnik tarixi twg`risida qisqacha gapirib wtish zarur. 
G`arbiy slavyanlardan polyaklar X asrga kelib polyaklar, viyalanlar, pomoryanlar, mazovcha va 
sileziyaliklardan tashkil topgan davlat hududida xalq sifatida shakllangan. Wsha davrlarda Buyuk 
Moraviya knyazligi chegarasida chex, slovak, Morava qabilalari birlagib hozirgi Chexiya va 
Slovakiya xalqlariga asos solgan edi. Ammo XI asrlardan boshlab XX asrgacha slovaklar venger 
davlati tarkibiga kirgan.
Chex va Morava qabilalari birikmasidan tashkil topgan chex xalqi XIII-XVI asrlarda 
nemislarning mustamlakasiga aylandi, XVII asrlardan boshlab Avstriya davlatiga qwshiladi. Wsha 
davrda ularga nisbatan nemislashtirish siyosati amalga oshirilgan. Wz navbatida Vengerlar 
slovaklarni madyarlashtirishga intilganlar. Faqat 1918-yilda Chexoslavakiya davlatiga asos 
solingandan keyin mustamlakachilik ta`siridan qutulgan chexlar mustaqil rivojlana boshladi. 
Chexoslavakiya wtgan asr oxirlariga borib ikki yangi davlatga bwlinadi. Yaqinda ikkiga bwlinib 
chexla rva slovaklar wzining milliy davlatiga ega bwldilar. 
Hozirgi bolgar xalqi V-VI asrlarda Bolqonga kelgan janubiy slavyan qabilalari bilan mahalliy 
frakiy aholisi hamda VII asrlarda sharqdan bosib kirgan va wz nomini bergan turkiy tildagi 
kwchmanchi bulg`orlarning aralashishi natijasida paydo bwladi. 
Yugoslaviya xalqlarining slavyan ajdodlari VII asrlarda juda keng hududda Qora dengiz 
qirg`oqlaridan Adriatikagacha joylashgan. Ular qadimiy mahalliy illiriya va frakiyalik roman 
xalqlari bilan twqnashib qisman siqib chiqargan yoki aralashib ketgan. Ammo Yugoslaviya xalqlari 
ketma-ket Vizantiya, Vengriya, Avstriya, Turkiya davlatlari tomonidan istilo qilinib, faqat 1918-
yilda mustaqil davlat bwlib birikadilar. 
Miloddan avvalgi I ming yillikka oid yozma manbalarda tilga olingan Dunay qirg`oqlarida 
yashagan qadimiy dakofrakiy qabilalari Rim imperiyasi davrida romanlashtirilgan. Lekin 
xalqlarning buyuk kwchishi jarayonida ruminlarning madaniyatida slavyanlar chuqur iz qoldirgan. 
Til va madaniyati jihatidan ancha ajralib turadigan hozirgi vengerlarning ajdodlari asli Ural 
orqasida yashagan ugor xalqlari bilan bog`oiq. IX asr oxirlarida Pannoniyada paydo bwlgan 
kwchmanchi-chorvador vengerlar mahalliy turli elat va xalqlar bilan aralashib, wziga xos etnosni 
hosil qiladi. 
Hozirgi eng katta millitlardan hisoblangan nemislarning etnogenezida qadimgi elatlardan 
keltalr, swngra saks, bavar, turing, Gess, frank kabi qabilalar muhim rol wynagan. X asrda nemislar 
ta`siriga tushgan Oder va Elba daryolari bwylarida yashovchi slavyanlar ham nemislar bilan 
aralashib ketganlar. Wrta asrlar davrida tarqoq holatda yashagan nemis xalqi wziga xos madaniyat 
yaratgan. 
German tiliga yaqin inglizlarning kelib chiqishida ham dastlab Britaniya oroliga kwchib 
kelgan keltlar, milodning birinchi ming yilligi wrtalarida joylashgan kwp sonli German qabilalari-

---

90 
angloqsaklar, yuta va frizlar, keyinchalik qwshilgan daniyaliklar, norveglar va ayniqsa, 
frantsuzlashgan normanlar muhim wrinni egallaydi. 
Frantsuz xalqining shakllanishida ham kelt tilida gapiradigan gallar asosiy ro wynagan. Ular 
eramizdan avvalgi I asrlarda rimliklar tomonidan bosib olingan va romanlashtirilgan. Keyin 
vestgot, burgund va frank kabi German qabilalari frantsuz xalqining tarkibiy qismi bwlib roman 
elatlari bilan aralashib ketgan, frank qabilalaridan esa frantsuz xalqining nomi kelib chiqan. 
Italyan xalqiga dastavval eramizdan avvalgi I ming yillikda Appenin yarim oroliga kelib 
joylashgan Italiya qa`ilalari, ayniqsa, latinlar asos solgan. Rim imperiyasi yemirilgandan keyin V 
asrlardan boshlab bir necha yuz yillar davomida varvar qabilalari bosib keladilar. Milodning 
ikkinchi ming yilligiga kelib, hozirgi italyan xalqi shakllana boshlaydi. 
Pireney yarim orolida eng qadimgi aholi va basklar yashagan. Ular bilan miloddan avvalgi I 
ming yillikda kelgan keltlar, keyinchalik Rim imperiyasi bosib olgandan swng lotin6 tilida 
gapiradigan elatlar aralashishi natijasida hozirgi ispan va portugal xalqlari paydo bwladi. Ammo 
hozir ham pireneyda qisman Frantsiyada yashovchi qadimiy basklarning avlodlari wz tillarini 
saqlab qolganlar. Ular wziga xos ona tilidan tashqarii qaysi mamlakatda yashasa, masalan, 
Ispaniyadagilar ispan tilini, Frantsiyadagi basklar frantsuz tilini ham twliq egallaganlar.