Etnologiya uzb

Lingvistik jihatdan- Afrika aholisi twrt tillik til oilasiga kiradi: semit-xamit (yoki afrosiyo), 
niger-kordofa, nil-saxara va koysan xalqlari. Qit`aning shimolida va shimoli-sharqida yashovchi 
semit-xamit xalqlari aholining uchdan bir qismini tashkil qiladi. Semitlardan eng kwpi Afrika 
aholisining (83 million) bashdan bir qismini tashkil etadigan arab xalqlaridan iborat. Enyingi 
amxara va kushit, tigraj va chab guruhlariga kiradigan xalqlar semit-xamit til oilasining vakillaridir. 
Amerika tub aholisining tillari wziga xos xususiyatlarga ega va grammatik tuzulishi jihatdan 
boshqa qit`a xalqlarining tillaridan farq qiladi. Kwpchilik olimla qabul qilgan klassifikatsiyaga 
binoan tub aholida 20 ga yaqin til oilalari mavjud bwlgan. Shulardan eng yiriklari Shimoliy 
Amerikadagi eskimosaleut, algonkishvakash, na-dene, siu-xoka. Markaziy va Janubiy Amerikadagi 
yuto-tano-atstek, Mayya-soke, chibcha, kechua, aymara, karib, aravak, tupi-guarani, chon til 
oilalaridir. Mazkur tillardan tashqari har xil mayda til turkumlari va shevalari ham bwlgan. Mayya, 
kechua, aymara, atstek kabi tillarda swzlashadigan xalqlar qadimlan yuksak madaniyat yaratgan va 
hatto wz yozuviga ham ega bwlgan. 
Bushinchi qit`a – Avstraliya va bepoyon Tinch okeani orollari (Okeaniya) aholisi ikki qism: 
aborigan (tub aholi) va kelgindi evropalik, osiyolik va amerikaliklardan iborat. Hozir tashqaridan 
kelib joylashgan aholi butun aholining beshdan twrt qismini tashkil qiladi va asosan, ingliz tilida 
swzlashadilar. 
Avstraliya va Okeaniyaning ba`zi xalqlari Evropa mustamlakasi arafasida (XVIII-XIX asrlar) 
wzlarining xwjalik faoliyati va ijtimoiy tuzilishda juda qadimiy ibtidoiy formalarni saqlab 
kelganlar. Polineziyaliklar va qisman melaneziyaliklar avstraliyaliklarga nisbatan ancha yuqori 
pog`onada turganlar va hatto sinfiy jamiyatga wtganlar. Mustamlaka natijasida bu erda yashovchi 
tub aholining moddiy va ma`naviy hayotida, ijtimoiy va madaniy turmushida jiddiy wzgarishlar 
rwy bergan, ularning kwpchilik qismi wziga xos etnik xususiyatlarini ywqotib yuborganlar, ayrim 
elatlar (masalan, tasmaniyaliklar) esa butunlay qirilib ketgan. 
Til jihatdan beshinchi qit`a aholisi maxsus avstroneziya til oilasini tashkil qiladi va tarixiy, 
madaniy va irqiy jihatdan odatda uch turkumga – polineziyaliklar, melaneziyaliklar va 
mikroneziyaliklarga bwlinadi. Avstraliyaning tub aholisini wziga xos avstraliya (yoki aborigen) 
tillari tashkil qiladi. Swnggi lingvistik klassifikatsiyalarga binoan Okeaniya tub joy aholisi ikki 
yirik guruh – papuas va avstrogeneziya til guruhlariga bwlinadi. Tabiiy sharoiti og`ir bwlgan Yangi 
Gveneyadagi papuaslar kelgindi aholi bilan kam aralashgani uchun til va madaniy xususiyatlarini 
ancha mustaqil saqlab qolganlar. 

---

42