P. G‘ulomov, O‘zbekiston Xalq o‘qituvchisi X. Inog‘omov

http://eduportal.uz

---

145
Afrika davlatlarining jahon xo‘jaligidagi o‘rni, asosan, tog‘-kon sa-
noati va tropik dehqonchiligi bilan belgilanadi. Ya’ni qit’adagi davlatlar 
iqtisodiyotida ko‘proq xomashyoni yetkazadigan tarmoqlar ustunlik qila-
di. Buning asosiy sabablari ixtisoslashuvning mustamlakachilik davrida 
shakllanganligi, ishlab chiqarishning texnik va texnologik qoloqligi bilan 
bog‘liq. 
Nigeriya, Jazoir, Angola, Liviya, Gabon, Kongo, Ekvatorial Gvineya 
neft va tabiiy gaz, Niger va Malavi uran, Gvineya boksit, Zambiya va 
KDR mis, Marokash fosforit, Gana va Tanzaniya oltin, Botsvana, KDR, 
Angola, Zimbabve, Namibiya olmos, JAR esa toshko‘mir, temir, marga-
nes, oltin, platina, olmos kabi mineral resurslarni qazib olish va eksport 
qilish hajmi bilan ajralib turadi.
Aksariyat Afrika davlatlarining qishloq xo‘jaligi uchun ma’lum bir ekin 
turining yakkahokimligi xosdir. Masalan, Sudan, Mali, Chad va Burkina-
Fasoda asosiy ekin paxta, Kot-d’Ivuar, Gana, Kamerunda kakao, Senegal 
va Gambiyada yeryong‘oq, Efiopiya va Ugandada kofe, Keniyada esa choy 
hisoblanadi. Ko‘ptarmoqli qishloq xo‘jaligi JAR hamda O‘rta dengizbo‘yi 
davlatlarida shakllangan. 
Ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish darajasi nuqtayi nazaridan Afrika 3 ta 
qismga bo‘linadi. JAR qit’adagi davlatlar orasida iqtisodiy jihatdan eng 
qudratlisi bo‘lganligi uchun alohida ajratiladi. Misr, Liviya, Jazoir, Tunis 
va Marokash kabi birmuncha yuqori darajada rivojlanayotgan davlatlar 
Shimoliy (O‘rta dengizbo‘yi) Afrika iqtisodiy geografik mintaqasini hosil 
qiladi. Qit’aning qolgan davlatlari Tropik Afrika mintaqasi tarkibiga ki-
radi. Tropik Afrikadagi 34 ta davlat BMT tomonidan jahonning eng sust 
rivojlangan davlatlar guruhiga kiritilgan.
1. Afrika davlatlarining aholi ko‘payishi va yosh tarkibining o‘ziga xos 
xususiyatlarini izohlang.
2. Aholining irqiy va diniy tarkibi jihatidan Afrika qaysi ikki mintaqaga 
bo‘linadi? Bu ikki hudud aholisiga qisqacha tavsif bering.
3. Afrika mamlakatlarining jahon xo‘jaligidagi o‘rnini qaysi tarmoqlar belgilab 
bermoqda?
4. Afrika mamlakatlarining qishloq xo‘jaligi uchun qanday jihat xos? Bu 
xususiyatni ayrim davlatlar misolida ko‘rsating.
10 – Geografiya, 9-sinf