|
2-§. O'zbekiston — xalqaro munosabatlarning to'la
huquqli subyekti
Davlat suvereniteti har qanday m am lakatga xalqaro m u n o sa
batlarning to'la subyekti bo'lish imkoniyatini yaratadi. O'zbekiston
ham davlat suverenitetiga erishgach, shunday imkoniyatga ega
bo'ldi. Hali Konstitutsiyam iz qabul qilinmasdan, mamlakatimiz-
ning suverenitetini e ’lon qilgan, O'zbekiston Respublikasi Oliy Ken-
gashi tom onidan 1991-yil 31-avgustda qabul qilingan "O'zbekiston
Respublikasining mustaqilligi to'g'risida”gi tarixiy hujjatdayoq
O'zbekiston xalqaro m unosabatlarning to'la huquqli a’zosi bo'lib,
xalqaro m un o sab atlard a suveren davlat, xalqaro huquq subyekti
sifatida ishtirok etadi, deb belgilab qo'yilgan.
Lekin, har qanday m am lakatning o'z hujjatlarida suveren
davlat deb belgilab qo'yishning o'zi uni xalqaro m unosabatlarning
subyekti deb hisoblash uchun yetarli emas. O'zini suveren davlat
deb e’lon qilgan davlatni boshqa davlatlar rasman tan olishi zarur.
O 'zb ek isto n n in g davlat mustaqilligini tez orada chet davlatlar
tan olib, diplomatik munosabatlar o'rnatdi.
1992-yil 2-m artda, O'zbekiston dunyodagi eng nufuzli xalqaro
tashkiloti — to'la huquqli a’zo sifatida qabul qilindi. Bu tarixiy vo-
qea edi.
Davlatning BMT a ’zoligiga qabul qilinishi, shu davlatni boshqa
BMT a’zo davlatlarining ham davlat suverenitetini tan olishi hisob
lanadi. BMTda O 'zbekistonning shu tashkilotga qabul qilinishini
yoqlab ovoz bergan davlatlar o'z-o'zidan О zbekistonni tan olishidir.
Hozirgi vaqtda O'zbekiston dunyodagi eng nufuzli xalqaro
va mintaqaviy tashkilotlarning jumladan, Yevropada Xavfsizlik
va Hamkorlik tashkiloti, Qo'shilmaslik harakati, Parlam entlararo
Ittifoq, Interpol, Xalqaro olimpiya qo mitasi, Shanxay hamkorlik
tashkiloti a ’zosi’dir. NATOning “Tinchlik yo'lida hamkorlik” das-
turi ishida faol ishtirok etmoqda.
O 'zbekistonning tashqi siyosat sohasidagi yo li xalqaro iqti-
sodiy, savdo, moliyaviy tashkilotlar bilan hamkorlikka qaratil-
gandir. Shu asosda jahondagi eng nufuzli moliya tashkilotlan va
banklari bilan hamkorlik o'rnatilgan.
121
www.ziyouz.com kutubxonasi
0
‘zb ek iston n in g davlat su v eren itetig a ega bo'lishi uning
m u staq il tashqi siyosat v u ritish ig a im koniyat yaratdi va davlatning
su v erenlig i tashqi siyosat olib borishda yaqqol nam oyon bo'lmoqda.
0
‘zbek isto nn in g xalqaro h u q u q n in g to'la huquqli subyekti
sifatidagi xususiyatlari quyidagilarda yaqqol ko'rinadi:
- xalqaro va mintaqaviy ta sh k ilo tla rn in g te n g huquqli a ’zosi
sifatida ta n olinganligi;
- ko'plab xorijiy m a m la k a tla r bilan diplomatik va konsullik
m u n o sab atlarin i o'rnatganligi;
- O 'zbekiston jahonda m avjud e n g m u h im xalqaro shartnom a
va konvensiyalarga qo'shilganligi, ko'plab ikki to m o n lam a shart
no m a va kelishuvlar ishtirokchisi ekanligi;
- m am lak a td a xalqaro ham k o rlik n in g huquqiy b a’zasi yaratil-
ganligi.
Bulardan tashqari, O 'zbek isto n n i dunyodagi e n g muhim
m u a m m o larn i hal qilish bo'yicha, m asalan, xalqaro terrorizmga
qarshi kurashish, narkotik m oddalarni ta rq a tish g a to'sqinlik qilish,
Osiyoni yadro qurolidan xoli zo n ag a aylantirish, Afg'onistondagi
ahvolni tinch yo'l bilan hal qilish, Orol dengizi havzasidan vujudga
kelayotgan oqibatlarni b a rta ra f etish va boshqa taklif, tavsiyalari
xalqaro miqyosda foydali takliflar sifatida e ’tirof etilmoqda.
0
‘zb ek isto n n in g davlat s u v e re n ite tig a e g a bo'lishi, u orqa
li m ustaqil tashqi siyosat y u ritish i natijasida xalqaro huquq
subyekti sifatida faoliyat yuritishi, alb atta, sharafli ish. Lekin,
0
‘zb e k isto n n in g xalqaro h u q u q n in g subyekti sifatida namoyon
bo'lishi u n in g oldiga k a tta m a s ’uliyat h am qo‘yadi. Ya’ni, xalqaro
h u q u q n in g to'la huquqli subyekti sifatida xalqaro tashkilotlarga
qabul qilingan, ko'p to m o n lam a, ikki to m o n la m a sh a rtn o m a la rd a
ishtirok eta y o tg a n ekan m a m la k a tim iz oldida shu shartn o m a-
larni bajarish y u zasid an ko'plab m a jb u riy atlar ham v ujudga ke
ladi. U larn i qay darajada bajarilishiga qarab jahon ham jam iyatida
m a m la k a tim iz g a baho beriladi, shu orqali u n in g jah o nd ag i o'rni
an iqlanadi.
122
www.ziyouz.com kutubxonasi
Do'stlaringiz bilan baham: |
