Inkapsulyatsiya

---

INKAPSULYATSIYA 
Obyektga Yo'naltirilgan Dasturlashning tamoyillaridan biri bu inkapsulyatsiya, ya'ni obyektning 
xususiyatlarga to'g'ridan-to'g'ri (nuqta orqali) murojat qilishni va ularning qiymatini o'zgartirishni 
taqiqlab qo'yish. Pythonda bunday yopiq xususiyatlarning nomi ikki pastki chiziq bilan 
boshlanadi: 
Iknapsulyatsiya
 
obyektga yo’naltirilgan dasturlashning fundamental tushunchalaridan 
biri hisoblanadi. Kodnig murojaat joyidan obyekt atirbutiga to’g’ridan-to’g’ri murojaat 
qilishni chegaralaydi. 
Python dasturlash tilida sinf atributlarini inkapsulyatsiya yordamida ko’rinmas yoki 
yopiq va chegaralangan murojaatni maxsus metodlar orqali o’rnatish mumkin. Odatda ular, 
xususiyat deb ham ataladi. 
from uuid import uuid4 
class Avto: 
"""Avtomobil klassi""" 
def __init__(self,make,model,rang,yil,narh,km=0): 
"""Avtomobilning xususiyatlari""" 
self.make = make 
self.model = model 
self.rang = rang 
self.yil = yil 
self.narh = narh 
self.__km = km 
self.__id = uuid4() 
def get_km(self): 
return self.__km 
def get_id(self): 
return self.__id 
Yuqoridagi kodimizning 11-qatorida 
__km
xususiyati avtomobilning necha km yurgani haqida ma'lumot 
saqlaydi va bu ma'lumotni tashqaridan o'zgartirib bo'lmaydi. Kodimizning 12-qatorida esa har bir yangi 
yaratilgan avtomobilga yangi, noyob va takrorlanmas ID generasiya qilish uchun uuid4() funksiyasidan 
foydalanayapmiz. Deylik biz mashinalar sotish uchun onlayn bozor yaratsak, bozorimizga qo'shilgan har 
bir moshina endi o'zining ID raqamiga ega bo'ladi va bu ID raqamni to'g'ridan-to'g'ri (nuqta orqali) ko'rib 
bo'lmaydi. 
avto1 = Avto("GM","Malibu","Qora",2020,40000,100000) 
avto1.__km 
Natija: 
AttributeError: 'Avto' object has no attribute '__km'
Yopiq xususiyatlarni ko'rish uchun esa alohida metodlar yozish maqsadga muvofiq bo'ladi 
(
get_km()
va 
get_id()
): 
print(f"ID: {avto1.get_id()}") 
Natija: ID: 
1d4f39a4-3222-4682-9231-6275ca5e1bff

---

Bunday yopiq xususiyatlarni o'zgartirish ham metodlar orqali amalga oshirilishi kerak. Misol 
uchun mashinaning necha km yurganini o'zgartirish uchun klassimizga quyidagi metodni 
qo'shamiz: 
def add_km(self,km): 
"""Mashinaning km ga yana km qo'shish""" 
if km>=0: 
self.__km += km 
else: 
print("Mashina km kamaytirib bo'lmaydi") 
avto1.add_km(1500) 
print(avto1.get_km()) 
Natija: 
101500
Inkapsulyatsiyaning maqsadi obyektning ma'lum xususiyatlarini tashqi ta'sirdan himoya qilish. 
Misol uchun yuqoridagi misolimizda mashinaning qancha yurganini faqat musbat tarafga 
o'zgartirish mumkin, noyob ID raqamini esa umuman o'zgartirib bo'lmaydi.