1-Mavzu. Axborotlarni kompyuter xotirasida tasvirlanishi Reja

Foydalaniladigan adabiyotlar: 
1. D.S. Malik. C++ Programming: From problem analysis to program design. Course 
Technology, 2011. 
2. B. Straustrup. Язык программирование С++. Специальное издание.-M.: OOO 
«Бином-Пресс», 2006.
3. Madraximov SH.F., Gaynazarov S.M. C++ tilida Dasturlash asoslari// Toshkent, 
O‘zbekiston Milliy Universiteti, 2009.
 
 

---

73 
Mavzu-10. C++tilida statik massivlar 
 
 
Reja: 
10.1.Massivlar haqida tushuncha. 
10.2.Massiv elementiga murojaat qilish 
10.3.Ko`p o`lchamli massivlar 
10.4.Bir o`lchamli massivlarni qayta ishlash 
10.5.Bir o`lchamli massivlarni initsializatsiya qilish 
10.6.Ko`p o`lchamli massivlarni initsializatsiyalash 
10.1.Massivlar haqida tushuncha. 
Xotirada ketma-ket (regulyar) joylashgan bir xil 
turdagi qiymatlarga massiv deyiladi. Odatda massivlarga zarurat, katta hajmdagi, lekin 
cheklangan miqdordagi va tartiblangan qiymatlarni qayta ishlash bilan bog‘liq masalalarni 
echishda yuzaga keladi. Faraz qilaylik, talabalar guruhining reyting ballari bilan ishlash 
masalasi qo`yilgan. Unda guruhning o`rtacha reytingini aniqlash, reytinglarni kamayishi 
bo`yicha tartiblash, konkret talabaning reytingi haqida ma`lumot berish va boshqa masala 
ostilarini echish zarur bo`lsin. Qayd etilgan masalalarni echish uchun berilganlarning 
(reytinglarning) tartib-langan ketma-ketligi zarur bo`ladi. Bu erda tartiblanganlik ma`nosi 
shundaki, ketma-ketlikning har bir qiymati o`z o`rniga ega bo`ladi (birinchi talabaning 
reytingi massivda birinchi o`rinda, ikkinchi talabaniki - ikkinchi o`rinda va hakoza). 
Berilganlar ketma-ket-ligini ikki xil usulda hosil qilish mumkin. Birinchi yo`l - har bir 
reyting uchun alohida o`zgaruvchi aniqlash: Reyting1,…, ReytingN. Lekin, guruhdagi 
talabalar soni etarlicha katta bo`lganda, bu o`zgaruv-chilar qatnashgan programmani tuzish 
katta qiyinchiliklarni yuzaga keltiradi. Ikkinchi yo`l - berilganlar ketma-ketligini yagona 
nom bilan aniqlab, uning qiymatlariga murojaatni, shu qiymatlarning ketma-ketlikda 
joylashgan o`rnining nomeri (indeksi) orqali amalga oshirishdir. Reytinglar ketma-
ketligini Reyting deb nomlab, undagi qiymatlariga Reyting1,…, ReytingN ko`rinishida 
murojaat qilish mumkin. Odatda berilganlarning bunday ko`rinishiga massivlar deyiladi. 
Massivlarni matematikadagi sonlar vektoriga o`xshatish mumkin, chunki vektor ham 
o`zining individual nomiga ega va u fiksirlangan miqdordagi bir turdagi qiymatlardan - 
sonlardan iboratdir. 
Demak, massiv - bu fiksirlangan miqdordagi ayrim qiymatlar-ning (massiv 
elementlarining) tartiblangan majmuasidir. Barcha elementlar bir xil turda bo`lishi kerak 
va bu tur element turi yoki massiv uchun tayanch tur deb nomlanadi. YUqoridagi 
keltirilgan misolda Reyting - haqiqiy turdagi vektor deb nomlanadi.
Programmada ishlatiladigan har bir konkret massiv o`zining individual nomiga ega 
bo`lishi kerak. Bu nomni to`liq o`zgaruvchi deyiladi, chunki uning qiymati massivning 
o`zi bo`ladi. Massivning har bir elementi massiv nomi, hamda kvadrat qavsga olingan va 
element selektori deb nomlanuvchi indeksni ko`rsatish orqali oshkor ravishda belgilanadi.