Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги термиз давлат универсиитети

Психология ва тарих. 
Психология ва тарих фанларининг узвий боғлиқлиги 
айниқса, мустақиллик йилларида тарихни холисона ўрганиш ва шу билан бирга инсон 
шахсининг маданий-тарихий шарт-шароитларга боғлиқ тарзда ривожланиши айниятини 
халқ оммаси онгига етказишда намоѐн бўлмоқда. Юртбошимиз И.Каримов ўзининг 

---

42 
―Тарихий хотирасиз келажак йўқ‖ номли асарида тарихнинг халқлар тақдири ва 
ривожланишидаги ролини обектив тарихий омиллар орқали тушунтиришнинг 
аҳамияти 
ва ўрни катта эканлигини таъкидлаш билан бир қаторда, ана шу тарихни яратувчи инсон 
психологиясини ҳар бир даврда холисона ўрганиш заруратини алоҳида алоҳида эътироф этган. 
Зеро, инсон руҳияти ва у вакил бўлган халқ ва элат психологияси орқали тарихий воқеаларга 
баҳо бериш миллий истиқлол ғояларини ѐшлар онгига сингдиришнинг муҳим воситаларидан 
биридир. Масалан, халқимиз ва давлатчилигимиз тарихида муҳим ўрин тутган темурийлар 
даври тарихини ўрганиш учун албатта, биз Буюк Темур шахси ва темурийзодаларнинг 
инсоний фазилатларини ўрганишимиз керак. Айниқса, мактаб ѐшида тарихий шахслардаги 
такрорланмас ва ибратли сифатлар орқали ўша давр тарихий муҳити ва ижтимоий-иқтисодий 
жараѐнларни тушунтириш анча самарали ва таъсирчандир. Шунинг учун ҳам тарихчи ва 
археологлар у ѐки бу даврни ѐритиш учун ўша давр ижтимоий қатламлари, машҳур шахслари 
автобиографиясини ўрганишга катта аҳамият берсалар, психологлар, айниқса, ижтимоий 
психологлар катта гуруҳлар психологияси ва шахснинг маънавий ва аҳлоқий қиѐфасини тўла 
ўрганиш учун шахс мансуб тарихий шарт-шароитлар, ҳудудий ўзига хосликларни ҳам 
ўрганадилар. Шунинг учун ҳам мустақилликнинг инсон шахси камолотига бераѐтган чексиз 
инъомларини тасаввур қилиш учун биз тарихимизни ва истиқлол йилларида қўлга киритган 
муваффақиятларимизнинг обектив заминларини яхши ўрганишимиз керак. Шундагина 
―Ўзбекистон – келажаги буюк давлат‖ шиорининг том маънодаги моҳиятини теран англаймиз.