Farmon Ergashovich Nurboeyv, Shahlo Shavkatovna Tillоeva, Dilbar Baxriddinovna Raxmatova

Buzilgan quruq mizojning belgilari.
Tilning haddan tashqari quruqligi, badanning ozishi va tabiiy qotmalikdan ko’ra 
ko`proq qotmaligi, rutubatli ovqatlarning va rutubatli havoning yoqishi belgi bo`ladi. 
 
 

---

300 
Buzuq ho’l mizojning belgilari
. 
Bu mizojga kam tashna bo`lish, rutubatli ovqatlardan nafratlanish, ularning zarar 
qilishi, oz va quruq ovqatning foyda qilishi belgi bo`ladi. Yana bunga so’lak va og’iz 
suvining ko`pligi ham dalolat qiladi, agar bu holat ochlikda yuz bersa, ko`pincha
me`dadagi harorat va rutubatga dalil bo`ladi, goho haroratning yolg’iz o’zidan ham 
shunday bo`ladi. Ko`pincha ayrim kishilarda me`daning og’zida ho’llab turuvchi 
rutubat bo`ladi. U kishi har vaqt biror narsa yeganidan so`ng o’rnidan qo’zg’alsa, 
qusib tashlaguday bo`ladi. Shu hol goho me`da kuchsizligidan ham bo`ladi, lekin 
bunda yuqorida aytilgan me`da kuchsizligining belgilari ham bo`ladi. Bu narsa 
me`da bo’shlig’ida va ovqat yemaganda ham bo’laveradi. Oldingi hol esa faqatgina 
ovqat yeganda paydo bo`ladi. 
Me`daning buzilgan sovuq ho’l mizojini davolash 
Bu mizoj moddali bo`lsa, qonun va qoidalarda aytilganiga muvofiq bo`shatilsin. 
Agar modda ko`p bo`lmasa, bu haqida tajriba egalarining mashhur yo`llari bor. 
Modda bo`lmaganda ovqatlantirishdagi yo`l mana shunday kasalni burishtirishi va 
achchiqligi bor narsalar bilan ovqatlantiriladi, shunda ular burishtirish xususiyati 
bilan quritadi va achchiqligi bilan qizitadi.
Taxir sharob ham shular jumlasidandir. Ichiladigan dorilardan erman qo`shilgan 
dorilar, erman sharobi, ermanning o`zi va behi bilan tayyorlanadigan dorilar beriladi. 
Qo`yib bog’lanadigan, surtiladigan va ishqalanadigan dorilarga kelsak, qo`yib 
bog’lanadiganlarni amom, xushbo’y qamish, sunbul, sodaj, ladan, mukl, gulsafsar 
ildizi, bal'zam, uning yog’i va urug’i va may`a yelimidan tayyorlab ishlatiladi. 
Surtiladigan dorilar mastaki yog’i, zaytun yog’i, rum sunbuli yog’i va behi yog’idan 
tayyorlanadigan mumli yog’lar bo`ladi. Agar bular yetarli ta`sir qilmasa, tarqatuvchi 
quyuq surtmalarni va tog’ gazago`tining yelimidan tayyorlanadigan dorini 
ishlatadilar.

---

301 
Kuchli quyuq surtmalardan biri mana bu za`faron shom sunbuli, mastaki va 
balzam yog’ining har biridan bir bo`lak asaldan uch bo`lak, murrdan uch bo`lak, 
saqichdan bir yarim bo`lak, farfiyundan bir bo`lakni olib shu tarkibdan quyuq 
surtma dori qilinib ishlatiladi bundan ozgina ichilishi ham mumkin. 
Yana boshqa quyuq surtma to’rt bo`lak ma’ya yelimi, uch bo`lak mum, ikki 
bo`lak kiyik iligi, bir bo`lak saqich, bir yarim bo`lak balzam yog’i va ikki bo`lak 
Rum sunbulining yog’idan tayyorlanadi. 
Boshqa quyuq surtmaning tarkibi: uch bo`lak ma’ya yelimi, uch bo`lak kiyik
iligi, uch bo`lak qizil sabr va ikki bo`lak mastaki. Yana tarkib: sakkiz bo`lakdan 
maya yelimi va rum sunbulining yog’i, uch bo`lak balzam yog’i, besh bo`lak mum 
olib, mumli yog’ tayyorlab ishlatiladi. 
Solishtirish usuli qiyos bilan davolovchilar esa oldin kasalni mo`tadil 
badantarbiyaga, yaxshi kaymusli, hazmi oson ovqatlarni ozgina va hazm qilinadigan 
miqdorda iste`mol qilishga buyuradilar. So`ngra bulardan sekin-asta aytib o’tilgan 
dorilarni va ularning o’rniga o’tadigan, xushbo’y issiqlik juvorishinlarni iste`mol 
qilishga o’tadilar ularni kasallikka qarshi turish talab qilganiga qarab mo`tadil yoki 
mo`tadildan ko`proq miqdorda beriladi, shunda me`da mizoji mo`tadil bo`ladi. 
Falofiliy va kammuniy shu juvorishinlardan sanaladi. 
Yaxshi dori: tog’ archasining urug’i, saqich va murchning har biridan bir bo`lak.
Atrogilon shahridan keltiriladigan murr,- gumonimcha, bu may`a yelimi bo`lsa 
kerak,- va Rum sunbulining har biridan ikki bo`lak fo’trosoliyun, ya`ni tog’ 
petrushkasi va Rum sassiq kavragining har biridan yarim bo`lak olib yetarli 
miqdordagi asal bilan qorib ishlatiladi. Agar me`da mizojining sovuqligi undan 
kuchliroq bo`lsa, amrusiyo va sajazoniyo ichiriladi. Dengiz piyozining ichimligi ho’l 
moddali va rutubati quyuq hamma me`da kasalliklariga foydali dorilardan sanaladi 
uning tarkibi: tozalab to’g’ralgan dengiz piyozidan uch man olib shisha idishga 
solinadi va olti oy idishning og’zini berkitib qo’yiladi. 

---

302