O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti yerusti transport tizimlari

Ishlab chiqarishni boshqarishda kompg’yuter va tarmoqlar texnikasidan
foydalanish
Axborot tarmoqlarini yaratish tamoyillari
Ishlab chiqarish jarayonlarini boshqarishni axborotlashtirishda zamonaviy
axborot tizimlariga xos umumiy qoidalarga suyanish kerak.
Har qanday axborot tizimining asosiy – ma`lumotlar bazasi (MB).
Xodimlar bu bazaga amaliy dasturlar paketi (ADP) yoki avtomatlashtirilgan ish
o`rinlari (AIO`) orqali kiradilar. AIO` bu xodimlar – xodimning ish o`rniga
joylashgan texnika va dasturlar majmuasi bo`lib, avtomatlashtirlgan diaglog
rejimida boshqaruv vazifalaridan ayrimlarini bajarish imkonini beradi. AIO`larni
shartli ravishda beruvchi toifalarga ajratish mumkun. Ma`lumotlar kiritilishi
quyidagicha kechadi:
1)
Birlamchi hujjatlardan (texnik pasport, yo`l varaqasi va b.);
2)
ATK xodimlaridan (ta`mir uchun buyurtma, ehtiyot qismlarni olish uchun
talabnoma va b.);
3)
Ob`ektlarini avtomotik identifikatsiyalash vositalaridan (magnitli, shtrixli,
radiochastotali va b).

---

Agar birlamchi hujjat tashqaridagi korxonalarda vujudga kelsa (masalan,
avtomobilning texnika pasporti), ma`lumotlar komp’yuterga tayyor hujjatdan
kiritiladi. Agar hujjat ATKning o`zida vujudga kelsa (masalan: ta`minlash
varaqasi) uni qo`l kuchi bilan shakllantirishga zarurat yo`q. Nosozlikning
xususiyati haqidagi ma`lumotlar komp`yuter xodimning so`zi bilan kiritilishi
mumkun (mas. haydovchi), hujjat esa (zaruriyat bo`lsa) avtomatik tarzda
shakllanadi va qog’ozga chiqariladi. Agar axborotning mutloq xaqqoniyligi talab
etilsa, ma`lumotlarni xodim orqali emas, qandaydir avtomatik usul bilan
komp`yuterga kiritishning texnik iloji bor. Bunda ob`ektlarini avtomatik
identifikatsiyalash vositalari ishga tushadi. Bunday paytida, hatto birlamchi
hujjatga ham ehtiyoj qolmaydi, tizim avtomatik tarzda ma`lumotlar tayyorlaydi
(mas. yo`lga varaqasiz chiqqan haydovchilar haqida ma`lumotlar). Tabiiyki,
axborot tizimlarini yaratishda ikkinchi yo’l uchinchi yo`lni tanlash kerak.
Axborotni MBdan olish ikki usulda kechadi:
1)
korxona bo`linmalarining faoliyati haqida hisobot (chiqariladigan)
qog’ozlarini shakllantirish va monitor ekraniga yoki qog’ozga chiqarish;
2)
ekspert tizimi yordamida boshqaruvchi qarorini olish.
Hisobot (chiqariladigan) qog’ozlarni shakllantirish, bu eng yengil, an`anaviy
yo`l, biroq xodimlar yetarlicha bilim va tajribaga ega bo`lishi kerak. Bu –
ikklamchi hujjatlarni tahlil qilib, to`g’ri qarorlar qabul qilish uchun kerak. Ekspert
tizimlaridan foydalanish – dasturlar yaratish masalasida eng murkkab yo`l biroq
qabul qilinadigan qarorining ilmiy dalillanishi va optimalligi nuqtai nazaridan eng
samarali yo`l.
ATKda axborot tizimini yaratishda quyidagilar tavsiya etiladi;
-
ATK bo`linmalari o`rtasida axborot almashuvini mahalliy komp`yuterlar
tarmog’i orqali;
-
koxonaning barcha tuzilmasi va hujjatlar aylanmasini qayta ko’rib chiqish,
ya`ni birlamchi hujjatlarini iloji boricha kamaytirib, EHMda shakllantirish,
ikkilamchi orqali tashuvchilarni bekor qilish;
-
MMAlarni joriy ma`lumotlardan ajratib olib, magnit tashuvchilarda saqlash;
-
korxonaning hamma bo`limlarida yagona MMA dan foydalanish;
-
EHMga birlamchi axborotni bir marta kiritib, xatto ketish ehtimolligini
nazorat etish;
-
ATK bo`limlari o`rtasida axborot almashinuvlarini kamaytirish maqsadida
masalalarni qayta taqsimlash;
-
hamma axborot tizimchalari real vaqt rejimida ishlashi;
-
tizimni yaratishda ma`lum bosqichlarga rioya qilish.