Mamlakatimizda ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarni samarali amalga oshirish

Usulning nomi 
Formula 
U nimani 
anglatadi? 
Daromadlarning 
zararsizlik 
darajasi 
𝑫𝒂𝒓𝒐𝒎𝒂𝒅𝒍𝒂𝒓𝒏𝒊𝒏𝒈
𝒛𝒂𝒓𝒂𝒓𝒔𝒊𝒛𝒍𝒊𝒌 𝒅𝒂𝒓𝒂𝒋𝒂𝒔𝒊
=
𝒋𝒂𝒎𝒊 𝒐
′
𝒛𝒈𝒂𝒓𝒎𝒂𝒔 𝒙𝒂𝒓𝒂𝒋𝒂𝒕𝒍𝒂𝒓
(𝟏 −
𝒐
′
𝒛𝒈𝒂𝒓𝒖𝒗𝒄𝒉𝒂𝒏 𝒙𝒂𝒓𝒂𝒋𝒂𝒕𝒍𝒂𝒓
𝒅𝒂𝒓𝒐𝒎𝒂𝒅𝒍𝒂𝒓
)
 

O’zgarmas 
va 
o’zgaruvchan 
xarajatlarni 
qoplashga uchun 
kerak 
bo’lgan 
daromadlarning 
puldagi qiymati
 

Zararsizlik 
miqdorini topish 
uchun 
daromadlarning 
zararsizlik 
darajasini 
mahsulot narxiga 
bo’ling.
3. Operativ leverej manbalari 
Agar firmada o’zgarmas operativ xarajatlar bo’lsa, u operativ leverej ta’siri 
ostida bo’ladi. Shuningdek, operativ leverej firma operativ daromadlarining savdo 
hajmidagi o’zgarishlarga nisbatan ta’sirchanligini oshiradi. 
 

---

216 
Masalan, yuqori leverejga ega firmalarning savdo hajmi o’sishi bilan, 
ularning daromadlari keskin ko’payadi. Xuddi shuningdek, leverej qancha yuqori 
bo’lsa savdo hajmi o’sishi daromadlarni shunchalik keskin bo’lmagan ortish sodir 
bo’ladi. Buni qanday ishlashini ko’rsatish uchun Pierce Grain kompaniyasin 
misolini ko’rib chiqamiz. Firmaning joriy savdo hajmi 21.2-jadvalda 
ko’rsatilganidek $300,000 ni tashkil qiladi. Agar Pierce kompaniyasining savdo 
hajmi 20 foizga, ya’ni $360,000 gacha o’sganda biz firmaning FSTD si $20,000 
dan $44,000 ga ortganini hisoblab chiqargan bo’lar edik. E’tibor qaratingki, biz 2 
jadvalning so’nggi ustunida daromadlar va FSTDning foizdagi o’zgarishini 
hisoblaymiz. Daromadlar atiga 20 foizga o’sgan bo’lsa, FSTD 120 foizlik juda 
katta o’sish tendensiyasiga ega. Bunday farqlanishning asosiy sababi operativ 
leverej samarasidir. Agarda Pierce kompaniyasi operativ leverejga ega 
bo’lmaganda (ya’ni, uning barcha xarajatlari o’zgaruvchan bo’lganda), FSTD ham 
xuddi daromadlarga o’xshab 20 foizga o’sgan bo’lar edi. Shunisi e’tiborliki, agar 
Pierce kompaniyasi o’z daromadlarida 20 foizlik kamayishga duch kelganda, xuddi 
FSTD ham 120 foizga tushib ketgan bo’lar edi. Aniq ko’rinib turibdiki, operativ 
leverej qancha yuqori bo’lsa, FSTD shunchalik o’zgaruvchan bo’ladi!
21.2-jadval