Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti jismoniy madaniyat va sportni o

Uyg’onish davrida jismoniy tarbiya tizimi va pedagogik g’oyalarning paydo 

bo’lishi. 

Feodalizm negizida ishlab chiqarish, savdoning o’sishi, shaharlarning kengayishi, 

kapitalistik musnoabatlarning rivojlanishiga olib keldi. Geografik jihatdan kengayish 

natijasida markaziy davlatlar vujudga kela boshladi. Ishlab chiqarishning rivojlanishi 

tabiiy va pedagogik fanlarning taraqqiy etishini ta’minladi. Fan va texnika ishlab 

chiqarishni kengaytirishga yordam berdi. Leonardo da Vinchi (1452-1519) qushlarni 

kuzatib, uchuvchi apparatning tuzilish to’g’risida o’z mulohazalarini bildirdi. 

G’arbiy Yevropa va Rossiyada kitob nashr qilish ishi  vujudga keldi. Kemasozlik 

taraqqiy etdi. Ispanlar, Gollandlar va inglizlar Janubiy yarim sharda ko’pgina geografik 

kashfiyotlar qilishdi. Ruslar Shimoliy Muz okeaniga tadqiqot (ekspedisiya) uyushtirdi. 

O’q otar qurollarning turlari ko’paydi.  

Tabiatshunoslik sohasida inson faoliyatini o’rganishga doir kashfiyotlar qilindi. 

Leonardo da Vinchi odam gavdasining mutanosibligi va uning harakati mexanikasini 

o’rgandi. Shveysariyalik Paratselye (1493-1541) shogirdlarini bemor yotgan joylarida 

o’qitdi, xirurgiya va terapiyaning uzviy bog’liqligini ta’kidladi. Ispan shifokori qon 

almashishi haqida ba’zi bir ma’lumotlarni bayon etdi. Ingliz olimi Garvey (1578-1657) 

«Yurak va qon harakati haqida» nomli kitob yozdi. D.Bekon (1561-1626) faqat kuzatish 

---

 

18 

va tajriba (induksiya, analiz, taqqoslash, tajriba-sinov) chinakam ilmiy usullar, deb isbot 

qildi. 

Burjuaziya  mafkurachilari ilohiy qarashlarga qarama-qarshi ravishda inson 

shaxsini ulug’ladi. Quruq pedagogikaga qarshi, kishining faqat aqlinigina emas, balki 

tanasini ham tarbiyalashga qaratilgan yangi pedagogika ilgari surildi.