Фукаролик жвмияти ваунинг конистуциявий тузилиши

huquqlarini  kamsitmasligi  lozim.  Shu    barobarida  barcha  odamlar 

qonunlarga so’zsiz rioya qilishlari shart”.

1

 

  Shu  o’rinda  ta’lim-tarbiya  jarayoni  bilan  bog’liq  yana  bir  masalaga  ham 

e’tibor  berish  kerak.  Milliy  axloqiy  qadriyatlarning,  milliy  tarbiya  usullarining 

ahamiyati  kamsitmagan  holda  shuni  ham  aytish  joizki,  har  qanday  sharoitda  ham 

tarbiya  sof  milli  mezonlar  doirasida  qolib  ketishi  millat  ma’naviy  kamoloti 

imkoniyatlarni  cheklab  quyadi.  Jamiyat  taraqqiyotining  barcha  davrlarida 

tarbiyaning  mazmun  va  yo’nalishi  milliy  va  umuminsoniy  qadriyatlar  uyg’unligi 

asosida  belgilanadi. Bu  fikr  mustaqil  O’zbekistonda  amalga oshirilayotgan  ta’lim-

tarbiya  ishlari  yo’nalishlarini  belgilash  uchun  ham  katta  ahamiyatga  ega.  Milliy 

tarbiyaning  asosiy  xususiyatlaridan  biri  yoshlarda  yuksak  ahloqiy  fazilatlarni 

shakllantirishdir.  Olimat-ul-Banotning  milliy  tarbiya  an’analari  haqidagi  ushbu 

fikrlarida  ham  chuqur  ma’no  bor. “Ota-onalar  qo’lida  bolalar  aziz  omonatlaridir. 

Shuning  uchun  ham  ularni  go’zal  tarbiya  etmoq,  yaxshi  xulqlarga  o’rgatmoq  va 

ko’rkam odatlarni tushuntirmoq lozim. 

Tarbiya bilan bir bolani oltin etmoqlik mumkin, tuproq qilmoq ham mumkin

2

. 

tarbiyalangan kishilar dil amri bilan yashaydilar, ularning tili bilan dili, so’zi bilan 

ishi  bir  bo’ladi.  Bunday  fazilatlilarni  shakllantirish  birinchi  navbatda  oilada  ota-

onaga hamda qolaversa tarbiyachilarga bog’liqdir. 

Shaxs  ma’naviyatini,  uning  dunyoqarashi,  insonning  tasavvuvr  va  e’tiqodiga 

aloqador  ko’nikmalar  majmui  asosan  oilada  shakllanadi.  Shu  ma’noda  oila,-

haqiqiy  ma’naviyat  o’chog’i,  mafkuraviy  tarbiya  omili  va  muhitidir.  Binobarin, 

milliy  mafkuramizga  mos  ilk  tushunchalar  inson  qalbi  va  ongiga  avvalo  oila 

muhitida  singadi.  Bu  jarayon  bobolar  o’giti,  ota  ibrati,  ona  mehri  orqali  amalga 

oshiriladi.  

“Yurtimizda  har bir inson uchun, - deb ta’kidlagan edi I.A. Karimov – Vatan 

tushunchasi,  avvalo,  oilada  boshlanadi.  Shu  bois  oila  va  mafkura  tushunchalari 

                                                      

1

 I.A.Karimov. O’zbekiston XX asr bo’sag’asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. //  

Xavfsizlik va barqaror taraqqiyot yo’lida. T. 6.-T.: O’zbekiston, 1998. 151-bet. 

2

 Yusupov E. Inson kamolotining ma’naviy asoslari.. T.: “Universitet”, 1998, 120-bet. 

 

---

 

27 

chambarchas  bog’liqdir.  Oilaning  jamiyatdagi  o’rni,  tarbiyaviy-ahloqiy  ahamiyati, 

qadr-qimmatini  anglab  yetmasdan,  oilaga  millat  manfaati  nuqtai-nazaridan 

yondashmasdan turib, xalqchil mafkura yarata olmaymiz”

1

. 

Binobarin  jamiyat  faqat  o’z  shaxsiy  manfaatini  ko’zlaydigan  odamlar 

yig’indisidan iborat emas. Umumiy  manfaatlarni teran anglash kishilarning jamoa 

bo’lib  uyushishlariga,  ijtimoiy  talab  va  normalarni  e’tirof  etib,  ularga  amal 

qilishlariga  sabab  bo’ladi.  Bu  ayniqsa  hozirgi  o’tish  davrida  nihoyatda  muhim 

ahamiyat kasb etmoqda. 

Ana  shu  sababdan  ham  jamiyat  a’zolarini  umumiy  maqsad  va  manfaatlar 

yo’lida  birlashtirish  mafkuraning  asosiy  vazifalaridan  biridir.  O’zining  vatan  deb 

atalmish  ulug’  bir  oilasiga  mansubligini  his  etish  tuyg’usi  o’z-o’zidan  paydo 

bo’lmaydi,  balki  muttasil  va  izchil  g’oyaviy  tarbiya  samarasi  o’laroq,  yuzaga 

keladi

2

.  Oiladagi  totuvlik,  ahillik,  mehr-shafqat  hislari  uzluksiz  ravishda  turli 

shakllarda  olib  boriladigan  ahloqiy  tarbiyaning  g’oyat  hilma-xil  qatlamlarini 

umumiy  manfaatlari atrofida jipslashtirish, odamlar o’rtasida hamjixatlik, totuvlik, 

o’zaro  yordam  xislarini  shakllantirish  ham  izchil  mafkuraviy  tarbiya  vositasida 

amalga  oshiriladi.Diqqat  qilinsa,  ta’limning  milliy  modelida  ilgari  surilgan 

maqsadlarning 

mazmun-mohiyatining 

aynan 

milliy 

istiqlol 

g’oyasi 

va 

mafkurasidagi asosiy tamoyillari bilan uyg’unligini anglab olish qiyin emas.  

Kadrlar tayyorlash milliy modelida belgilangan maqsad va  vazifalarning to’la 

amalga 

oshishi 

mamlakatimizdagi 

ijtimoiy-siyosiy 

muhitning 

yanada 

yaxshilanishiga olib keladi, jamiyatda yangi shaxs – komil insonlar vujudga keladi. 

Ular  hayotiga  tomomila  boshqacha  yondashadilar  va  boshqacha  nigoh  bilan 

qaraydilar. 

Ikkinchidan,  milliy  model  tadbiqi  kishining  jamiyatda  o’z  o’rnini  topish 

jarayonini tezlashtiradi. 

    “Ta’limning  yangi  modeli  ishga  tushgach,  -  deb  ko’rsatgan  edi  I.A. 

Karimov,  -  insonning    hayotdan    o’z    o’rnini    topish  jarayoni  tezlashadi.    Har 

qanday  odam  ham  o’smirlik  chog’ida,  endigina  voyaga  yetib  kelayotgan  davrida 

jamiyatdan munosib  o’rnini topishi kerak...

3

”. 

                                                      

1

Karimov I.A. Milliy istiqlol mafkurasi – xalq e’tiqodi va buyuk kelajakka ishonchdir. T.: “O’zbekiston”, 2000, 23-

bet. 

2

 Milliy istiqlol g’oyasining asosiy maqsad va vazifalari. T.: “ijod dunyosi”, 2002, 9-bet. 

3 

Barkamol avlod orzusi. T.: 1999, 179-bet. 

2

  Begmatov  A.  Ma’naviyat  falsafasi  yoxud  Islom  Karimov  asarlarida  yangi  falsafiy  tizimning  yaratilishi.  T.: 2000 

yil, 21-bet. 

 

---

 

28 

Milliy  modelning  takomillashuvi  jamiyatda  mustaqil  fikrlaydigan  shaxsning 

shakllanishiga  olib  kelmoqda.  Bunday  shaxslarningko’payishi  jamiyatda  ongli 

hayot kechirish tizimini vujudga keltiradi. 

Odamlar  olomon  bo’lib  yashashdan  bosh  tortadilar  har  bir  kishi  o’z  aqli,  o’z 

mehnati,  o’z  xulosasi  bilan  yashash  boshlaydi  eng  muhimi  bunday  kishilarga 

chetdan xech qanday nopok kuch, buzuq g’oyalar, quruq ishoralar, chaqiriqlar bilan 

ta’sir etib bo’lmaydi. Bunday odamlarni o’z tanlagan yo’llari, maqsadlaridan xech 

qanday  kuch  toydira  olmaydi.  Yuksak  g’oyalar  odamarni  olijanob  maqsadlar  sari 

yetaklaydi.  G’oyasi  yetuk,  e’tiqodi  butun,  qadriyatlari  yuksak  insongina  mardlik 

namunalarini ko’rsata oladi

1

. 

 Prezidentimiz  I.A.Karimov  yozganidek, “Xalqni  buyuk  kelajak  va  ulug’vor 

maqsadlar  sari  birlashtirish,  mamlakatimizda  yashaydigan  millati,  tili  va  dinidan 

qat’iy nazar, har bir fuqaroning yagona Vatan baxt-saodati uchun doimo mas’uliyat 

sezib  yashashiga  chorlash,  ajdodlarimiz  bebaho  merosi,  milliy  qadriyat  va 

an’analarimizga  munosib  bo’lishga  erishish,  yuksak  fazilatli  va  komil  insonlarni 

tarbiyalash, ularni yaratuvchilik ishlariga da’vat qilish, shu muqaddas zamin uchun 

fidoiylikni  hayot  mezoniga  aylantirish  –  milliy  istiqlol  mafkurasining  bosh 

maqsadidir”

2

. 

Fuqarolik  jamiyatida  shaxsning  o’rni  masalasi  azaldan  turli  olim  va  

mutafakkirlar  tomonidan  o’z  davridan  uzoqlashgan  holda  doimo  optimal  fikr  

va  xulosalarni   yozib  qoldirishgan.  Xususan,  bizning  buyuk  ajdodlarimizdan  

ham    ko’pchiligi  bu  boradagi  qimmatli  fikr  va  mulohazalari  muhim  

ahamiyatga  ega   ekanligin  ular  qoldirgan  asarlardan  o’rganishimiz  mumkin  

bo’ladi. Shu  o’rinda ulardan    eng  ulug’ vatandoshlarimiz,    Abu Nasr Farobiy  

va  Alisher  Navoiylarning  ayrim  fikr  va  munosabatlariga   murojaat  qilib  

ko’raylik.,  

 

Adolatli  jamiyat  barpo  etish, fuqarolik  jamiyati  unsurlarining shakllanishiga 

doir ulqan ilmiy meros qoldirgan buyuk mutafakkirlardan eng mashxuri Abu Nasr 

Farobiydir (873-950 y). Uning fikricha, mukammal jamiyatda har bir tabaqa, yaxlit 

                                                                                                                                                                            

3 

Boboyev X. Va boshqalar. Milliy istiqlol mafkurasi va taraqqiyot. T.: “Yangi asr avlodi”, 2001, 3-bet. 

 

 

 

 

 

---

 

29 

ijtimoiy  organizmning  ajralmas  qismi  sifatida,  o’zining  muayyan  funksiyalariga 

ega bo’lib, go’yoki shu vazifalarni bajarish  uchun ixtisoslashganlar

1

    

Fozillar  jamiyatining  adolatli  bo’lishida  va  tabaqalar  o’rtasidadagi 

tavofutlarning saqlanishida adolat huquqiy qategoriya vazifasini bajaradi. Ana shu 

jihatdan  yondashganda,  Farobiyning  adolat  g’oyasiga  nisbatan  ishlatgan  ta’riflari 

Platon talqinlariga yaqindir. 

Farobiy  orzu  qilgan  fozil  va  adolatli  jamoaning  johil  jamoalardan  farqi 

shundaki.  Unda  odamlar  eng  go’zal  va  yaxshi  maqsadlarga  hamda  umumiy 

manfaatlarga  erishish  yo’lida  bir-birlariga  yaqindan  yordam  beradilar.  Ko’rinib 

turibdiki,  Farobiy  fozil  jamoa  qurish  uchun  insonlarning  ma’naviy  yuksalishi, 

fuqaroviy fazilatlarga ega bo’lishi talablarini ilgari suradi.  

Farobiy jamiyat (“ inson jamoasi ”) ning kelib chiqishi xaqida shunday  deb 

yozgan: “Har  bir  inson  o’z  tabiatiga  ko’ra  shunday  tuzilganki,  u  yashash  va  oliy 

darajadagi  yetuklikqa  erishmoq  uchun ko’p  narsalarga  muhtojlik  sezadi, uning  bir 

o’zi esa bunday narsalarni qo’lga kirita olmay-  

di. Shu bois ularga ega bo’lishda kishilik jamoasiga ehtiyoj tug’iladi…. Shu sababli 

yashash  uchun  zarur  bo’lgan.  Kishilarni  bir-biriga  yetqazib  beruvchi  va  o’zaro 

yordamlashuvchi ko’b kishilarning birlashuvi orqaligina odam o’z tabiati bo’yicha 

intilgan yetuklikqa erishuvi mumkin”  

 

Farobiy  insoning  o’zini  “  siyosiy  mavjudot”  sifatidagi  o’rniga  quyidagi 

ta’rifni  bergan  edi: “Odamlarga  nisbatan  ularni  birlashtiruvchi  boshlang’ich  asos 

“insoniylik”  dir.  Shuning  uchun  ham,  odamlar  insoniyat  turkumiga  kirganliklari 

tufayli o’zaro tinchlik yashomoqlari lozim”. 

 

Farobiy  X  asrning  boshlaridayoq  adolatli  fuqarolik  jamiyatning  sodda  va 

oddiy  modeli  loyixasini  quyidagicha  ta’riflagan  : “ Madaniy  jamiyat  va  madaniy 

shahar  (yoki  mamlaqat)  shunday  bo’ladiki,  shu  mamlaqatning  aholisidan  bo’lgan 

har bir odam qasb-xunarda ozod, hamma bab-barobar bo’ladi, har kim o’zi istagan 

yoki  tanlagan  qasb-hunar  bilan  shug’ulladi.  Biri  ikkichiga  xo’jayin  bo’lmaydi. 

                                                      

2 Farobiy Abu Nasr. Fozil odamlar shaxri.-T. A.Qodiriy nomidagi xalq merosi nashr. 1993. 189-bet.                                 

                                 

---

 

30 

Odamlarning  tinchlik  va  erkinliklariga  xalaqit  beruvchi  sulton  (ya’ni,  podshox) 

bo’lmaydi. Ular orasidagi turli yaxshi odatlar, zavq-lazzatlar paydo bo’ladi”

1

.  

 

Kurinib  turibdiki,  mutafakkir  ilgari  surgan  “madaniy  jamiyat”ning  asosiy 

belgisi  fukoralik  jamiyatining  eng  asosiy  unsurlaridan  biri-inson  erkinligi 

bo’lganligi  bilan  xam  axamiyatlidir.Shu  bilan  birga,”madaniy  jamiyat”  va 

“madaniy  shahar”(bunda  “shahar”  davlat  manosida  ishlatilmokda-K.M.)  xalkining 

erkin ravishda o’zlari xoxlagan qasb-xunar bilan shug’ullana olish huquqlariga ega 

bo’lishi fuqoralik jamiyatining muhim unsurlaridan biridir. 

            Ma’lumki, fukoralik jamiyatining muxim institutlaridan biri- fukoarolarning 

erkinlik huquqi asosida o’tqaziladigan saylovlardir. Saylovlar davrida fukoralar o’z 

xoxish-irodasini  erkin ifodalash, o’z  manfaatlarini  ruyobga chiqarish va  muxofaza 

kilishda  xakikiy  shart-sharoit,  huquqiy  zaminga  ega  bo’ladilar.  Bu  qabi  jamiyatda 

inson  huquqlari  va  erkinliklari  har  tomonlama  himoya  kilinadi.  Hozirgi  davr 

vakillik  demokratiyasining  ana  shu  muxim  unsuri  xam  Forabiy  etiboridan  chetda 

kolmagan. Mutafakkir shunday deb yozgan: ”Ularning o’zlaridan  saylangan raxbar 

yoki  boshqalar  hokimi  mutloq  bo’lmaydi.  Ular  odamlar  ichida  ko’tarilgan, 

sinalgan,  eng  oliyjanob,  raxbarlikqa  loyik  kishilar  bo’ladilar.  Shuning  uchun 

bunday  raxbarlar  o’z  saylovchilarini  to’la  ozodlikqa  chiqaradilar,  ularni  tashki 

dushmandan muxofaza kiladilar. Bunday raxbarlar xammaga barobar munosabatda 

bo’ladilar, hatto xammaning manfaatini o’zlarining manfaatlaridan ortiq ko’radilar, 

umumning manfaati uchun o’zlaridagi kuch-g’ayrat va boyliklarni ayamaydilar”

2

  

      Forobiy ijtimoiy-siyosiy talimotining eng muxim kismi jamiyat, uning tarkibiy 

tuzilishi,  paydo  bo’lishi,  shakllanishi  va  rivojlanishining  asosiy  sabablari  xamda 

shart-sharoitlari,  shuningdek  amal  kilishning  ijtimoiy-huquqlari  meyorlarini  tatkik 

kilishga  bagishlangan.  Farobiyning  adolatli  fozil  jamiyat  xakidagi  talimoti  uning 

falsafiy  va  siyosiy  qarashlari  bilan  uzviy  boglik  bo’lib,  bu  uziga  xos  jixatlari 

shundaki  u  jamiyat,  davlatchilik  va  huquqiy  masalarining  yechimlarini  topishda 

muxim urin tutadi, bu soxaga doir ilmiy tatkikotlar uchun umumiy uslubiytamillar 

vazifasini bajaradi. 

                                                      

1

 Forobiy Abu Nasr. Fozil  odamlar shahri 1993  190-b. 

2

 O’sha joyda. 

---

 

31 

      Forobiy  uz  dvridagi  turli  mamlaqatlar  hayotiy  faolyatiga,ularning  boshqaruv 

usullariga  baxo  berar  eqan,  u  uz  tasavuridagi  muqammal    jamiyat  va  davlatning  

oliy  maksadi-insonlarning  tom  ma’noda  baxt-saodatga  erishuvi  yulidagi 

maksadlaridan  kelib  chiqadi.  Albatta  xozirgi  davrda  davlat  va  jamiyat  bosh 

maksadi-xalk farovonligi e’tibor bersak, bu masalini xal kilish yuli bundan salqam 

ming yil ilgari mutafakkir tomonidan kashf etilganligiga guvoh bo’lamiz. 

      Yukoridagi  taxlillar  umumlashtirilganida,  Abu  Nasr  Forobiy  fozil  jamiyatga 

doir  ta’limotining  asosiy  yunalishi  komil  insonni  shakllantirishga,  insonning 

ma’naviyatli  va  axlokli  bo’lishiga  yugrilganliganik  sezilib  turadi.  Shuningdek,  u 

fozil  va  adolatli  jamiyat  kurish  uchun  xukumdor  va  davlat  mansabdorlarining 

ma’naviy  dunyosi  yuksak  bo’lishi  lozimligini  o’z  nazariy  izlanishlarida  har 

tomonlama isbotlab bergan

1

. 

         Buyuk  mutafakkir  Alisher  Navoiy  (1441-1501  yy.)  o’z  asarlarida  fozil 

jamiyat kurishga doir boy ilmiy  meros koldirdi. Alisher Navoiy xam fozil jamiyat 

tashkil  jtish  uchun  adolatli  xukumdor,  ya’ni  «a’hli  ma’niga»  mansub  bo’lgan 

xukmdorlarni  ulug’laydi,  ijtimoiy-siyosiy  hayotda  yuz  berayotgan  nohaqliklar, 

adolatsizliklarni esa qoralaydi.  

      Xakikiy insoniy fazilatlar-adolat, mexru muruvat, mexnatsevarlik, to’g’risuzlik, 

vatanparvarlik,  xalollik,  insonparvarlik,  qaxramonlik  qabi  fazilatlarning  ijobiy 

jixatlarini keng va chukur ochib beradi. 

      Alisher Novoiyning qarashicha, adolatli jamiyatni yuksak fazilatli, ma’naviyatli 

insonlargina  barpo  etishlari  mumkin.  Shuning  uchun  xam  mutafakkir  inson 

ma’viyatini  yuksaltirish  asosida  fozil  jamiyat  kurish  g’oyalarini  ilgari  suradi.  U 

insoniyatni  ikkiga  -«axli  ma’ni»  va  «axli  surat»  ga  bo’lib,  ularning  har  birini 

chukur tariflab beradi.  

     «Axli suvrat»-bu toifaga mansub kishilar insoniy munosabatlarning faqat shakli 

shamoiliga muxim e’tibor beradilar. Ularga viqorli bo’lish, kibrlanish, zeb-ziynatga 

berilish, o’zgalarga zulm o’tqazishdan huzurlanish mansubdir. «Suvrat axli» uchun 

dunyoni  qalban  anglash,  ezgulik  xis-tuygulari  butunlay  yotdir.  Ular  insoniy 

                                                      

1

 M.Qirg’izboyev. Fuqarolik jamiyat: genezisi, shakllanishi  va  rivojlanishi.T. “O’zbekiston”  2010y 23-b. 

 

---

 

32 

munosabatlarining  faqat  tashki  ko’rinishlarini  tan  oladilar,  mohiyat  va  mazmunga 

kirib  bora  olmaydilar.  Ularning  asoasiy  xususiyatlaridan  biri  taqlidchilikdir.  Bu 

toifadagi kishilar kuchlilar oldida qul, ojizlar uchun zulmkor. Ular maslaksizliklari 

tufayli  faqat  bugungi  kun  huzr-halovati  bilan  yashaydilar,  bu  bilan  u  dunyolarni 

kuydiradilar. «Suvrat  axli»  diniy  amallarni  xam  faqat  qurquv  va  u  dunyodagi 

moddiy lazzatlanish ilinjida bajaradilar. Bunday insonlar faqat johil jamiyatni xush 

ko’radilar

1

. 

    «Axli  ma’ni»  -yuksak  tafakkur  sohiblaridir.  Ularning  ma’niligi  shundaki,  bu 

toifa  insonlar  uchun  aql-idrokli  bo’lish  turli  munosabatlarning  mohiyat  va 

mazmunini  anglash  xosdir.  Bu  qabi  insonlar  o’z  extiyoj  va  manfaatlarini 

o’zgalarniki  bilan  uygunlashgan  xolda  idrok  qiladilar.  Jamiyat  va  xalk  uchun 

xizmat  kilish  va  yashashdan  lazzatlanadilar.  Ular  har  bir  xati-haraqat  va 

vokeylikning  oqibatini  o’ylab  ish  tutadilar,  bu  dunyoning  kisqa  va  o’tkinchi 

eqanligini  chukur  his  kiladilar. «Axli  ma’ni»  Yaratganning  ato  etgan  tafakkurlash 

fazilati  vositasida  dunyoni  anglashga,  bu  yulda  ilm-fanni  egallashga  va  ma’rifatli 

bo’lishga  intiladilar.  Ularning  bosh  maksadi  Yaratganga  yetishish.  Bu  toifaga 

mansub bo’lish  uchun  inson  erkin, dovyurak,  xaqiqatparvar, burch  va  mas’ulyatni 

xis  etuvchi,  qamtar,  kuch  va  tayzik  ishlatishdan  holi,  xalk  va  din  uchun  fidoya, 

iymonli, hayoli, o’zga inson uchun xamdard, har qanday zulmga qarshi boriladigan,  

adolat oldida har qanday boylik,  izzat-nafs va manfaatlardan voz kecha oladigan, 

o’z fikriga ega bo’lishi lozim. 

     Ko’rinib  turibdiki, «Axli  ma’ni  »ga  mansub  bo’lish,  ya’ni  yuksak  ma’naviyat 

soxibi  bo’lish  insonning  eng  oliy  orzusidir.  Alisher  Navoiyning  bu  talkinini 

anglagach, chukur xis etgan har bir kishi uchun ma’naviyat - bu inson mazmuni va 

mohiyatini  tashkil  yetuvchi  hodisadir.  Dunyodagi  insoniyatning  jamiyat  sifatida 

yashab  turishini  ta’minlovchi  qudratli  tutqilar  xam,  insoniy  rivojlanish  yoki 

umuman  sivilizasiyaga  erishuv,  uni  barkoror  ushlab  turivuchi  va  yanada 

takomilashtirivchi  beqiyos  va  hadsiz  kuch  xam  ma’naviyatdir

2

.  Demak  mana  

                                                      

1

 M.Qirg’izboyev. Fuqarolik jamiyat: genezisi, shakllanishi  va  rivojlanishi.T. “O’zbekiston”  27-b. 

2

 M.Qirg’izboyev. Fuqarolik jamiyat: genezisi, shakllanishi  va  rivojlanishi.T. “O’zbekiston”  28-b. 

 

---

 

33 

shunday  shaxslarning  kamol topishi fuqarolik  jamiyati shakllanishi  uchun   eng  

muhim  omillardan  biri ekanligini, shuningdek, bunday  insonlarni tarbiyalash va  

kamol  toptirishga  har  birimiz  mas’ul  ekanligimizni  unutmasligimiz  zarur.