O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi urganch davlat universiteti «turizm» kafedrasi bekjanov d

komplementarligidir
(jamlanmadorlik)-bu xususiyat turistik mahsulot va xizmatning bir-birini to‗ldira 
olishidir. Bu xususiyat shunday tushiniladi, ya‘ni iste‘molchi tomonidan sotib olinuvchi 
tovar ko‗pincha butun bir boshqa tovar va xizmatlar sotib olishga olib keladi. Masalan, 
transport xizmati avtomatik ravishda boshqa turdagi xizmatlar (ovqatlanish, ko‗ngil ochar 
dasturlar) sotib olinishiga sabab bo‗ladi Bu esa o‗z navbatida turistik tovar va 

---

20 
xizmatlarni kengaytirish uchun harajatga olib keladi, shuningdek turli xoldagi turistik 
mahsulot ishlab chiqaruvchilar o‗rtasida daromadning taqsimlanshiga olib keladi. 
Turistik bozorning holatiga qarab uning turli shakllari yuzaga keladi. Bir qator 
xolatlarda turistik bozor shakllanib bo‗lgan bo‗ladi, ya‘ni ishlab chiqaruvchilar va 
iste‘molchilar chegarasi belgilangan bo‗ladi. Bunday bozor egallab olingan yoki tayyor 
bo‗lgan deb ataladi. Shunga qaramay bunday holatlarda kishilarda ta‘tillarini maroqli 
o‗tkazish usullarini tanlash imkoniyati bo‗ladi, uning uchun turoperator iste‘molchilarni 
jalb qilish yoki raqobatda yengish uchun harakat qilishi kerak. 
Boshqa bir hollarda bozorni tuzishga (yaratishga) to‗g‗ri keladi, ya‘ni turistik 
mahsulot uchun talab doirasini shakllantirish lozim bo‗ladi. Talabgor haridorlar yangi 
joylarning borligidan, ularning yaxshi tomonlari, afzalliklari va servis holatidan xabardor 
bo‗lishlari kerak. Ular ushbu turne yoki kruizdan ma‘naviy ozuqa olishlari, o‗z talab-
istaklarini qoniqtira olishlariga ishonch hosil qilishlari lozim. Turizm bozori turli 
xillardan iboratdir. Ushbu tarmoqda bozor masshtabiga ko‗ra bir muncha kichiklari ham 
mavjuddir. Shu sababli turistik bozorning turli klassifikatsiya usullari bor. 
BTT (butunjahon turizm tashkiloti) tavsiyalariga muvofiq sayohat qilish 
maqsadiga bog‗liq bo‗lgan bir qancha turistik yo‗nalishlar belgilanadi: rekreatsion, ishchi 
(xizmat turi) ilmiy, madaniy o‗rganuvchi, davolanuvchi, diniy-etnik turizmlar. 
Turistik mahsulot iste‘molchilarining sanoqbay tavsifiga ko‗ra uch xil turdagi 
turizm 
bozorlari 
ajratiladi: 
ommaviy,
mashxur 
va
 individual.