226
bu ertak aytib berish jarayonidir. Shundagina bola o’zini ota- onasi uchun kerakli shaxs
sifatida o’zini his qiladi. Shuni unutish kerakmaski, bola qachonki o’ziga ishonsa,
shundagina u tashabuskor, aqlli va irodali shaxs bo’lib yetishadi.
Hozirda biz ta’limning keskin o’sishini kuzatmoqdamiz, chunki ota-onalar ta’lim
g’oyasi va tarbiyani noto’g’ri tushunadilar, oilada bola rivojlanishi uchun eng muhim
bo’lgan “taryyorlov maktabi” ni yaratish uchun hech nima qilmaydilar. Masaru Ibuka
tayyorlov maktabi haqida ko’plab g’oyalar va o’z qarashlarini bayon qilganlar.
Tayyorlov maktabi haqida gap ketganida albatta bolalarni yaxshi o’qitish
ularga
boshlang’ich bilimlarni berish nazarda tutilgan. Har qanday boshlang’ich maktab bu
albattagina oilada namoyon bo’ladi. Ya’ni har qanaday bilim va tarbiyani ham oila
muhitida paydo bo’lishi va eng avvalo bola oila muhitida shu ko’nikmalarga ega
bo’lishi kerak. Shuning uchun ham tayyorlov maktabi deganda albattagina oila
tushunilishi kerak. Hozirgi kunda aynan shu masala nazarga olinyapti. Sababi oilada
bolalar ilk tarbiya kurtaklarini ochishlari zarur. So’ngra matkabgacha tayyorlov
muassasalarida shu olgan ko’nikmalarini yanada mustahkamlab boraveradi. Tayyorlov
maktabi uchun bolalarni rivojlantiruvchi barcha vositalardan foydalanish kerak.
Shunda bolada individual rivojlanish darajasidagi samaradorligi o’sib boraveradi.
Urishish yoki majburlash zarur bo’ladigan vaziyatlar ham bor, ammo qiyin vaziyatda
bolaga tanlash imkoniyatini berish yoki uni ishontirishga harakat qilish afzalroq. Agar
bolaga boshqa muqobil( alternativ) variantni taklif eta olmasangiz, hech bo’lmasa nima
uchun shu ishni qilish mumkin emasligini tushuntirish kerak.
Sizning
tushuntirishlariningizni anglay olmasligi mumkin ammo, tovushingizdagi ishontirish
bolaga ijobiy ta’sir o’tkazadi. Bolalar yoshligida ayniqsa go’daklik davrida ko’p
narsalarni anglay olmaydi. Shuning uchun ba’zida shu narsalarni ushlab ko’rishga
berishimiz kerak. Shundagina u anglay olishi mumkin. Agar ba’zi hollarda esa
bolalarga intonatsion vosita orqali ularga tshuntirishimiz kerak. Albatta bunday
yoshda, yosh bolalar kattalarning gaplariga tushunmaydilar. Lekin albatta biz shunga
harakat qilishimiz kerak. Jazolashdan ko’ra bolalarga tshuntirishmiz kerak. “Bolani
urishgandan ko’ra maqtagan afzalroq”- deydilar Masaru Ibuka. Biz bolaga “Sen yaxshi
bolasan bunday yomon ishlar sening qo’lingdan kelmaydi, sen odobli bolasan”- deb
227
aytsak bola shu hislatlarga qarab rivojlanib boradi. Bolani qancha ko’p urishaversak
yoki ruhiy jihatdan qo’rqoq yoki o’sha urishgan isnonga nisbatan salabiy hulq-atvori
uyg’onishi mumkin. Shuning uchun bolalar tarbiyasi borasida o’ta ehtiyotkorlik bilan
tarbiyalsh kerak. Bolasini yaxshi ko’rgan ota-ona uning darajasiga tushishi kerak.
Chunki bolaning kichik dunyosiga kiriladigan eshik ham kichkinadir. Boladek kichik
bo’lgan bu eshikdan kirish uchun egilish lozim.
Balki surilish, yumalash, bolaning
ichki dunyosiga sig’adigan darajada kichrayishi kerak. Bolalar tarbiyasining muhim
shartlari ko’p bo’lib, ularga amal qilsak, bolalar yanada
mehribon va ota-onasiga
nisbatan hurmati cheksiz bo’ladi. Yosh bolalar juda qiziquvchan bo’ladi. Qiziquvchan
bolalar har doim savollar beraveradi. Bu savollarga ba’zida ota-onalar javob topa
olmaydi. Shunday vaziyatlarda shu savolga javobni birgalikda qidirsa, bola ilm olishni
qanday ekanligini anglab yetadi. Bilmagan ma’lumotlarni bilib olganidan hursand
bo’ladi. Shu paytda ota-ona bola bilan birgalikda hursandchilikni baham ko’rmoqlik,
bolada unutilmas jarayon bo’lib qoladi. Eng asosiysi bolalar hayotidagi har bitta
jarayonga ota-ona mas’ulyat bilan yondashishi lozim. Shundagina bola baxtli bo’lib
voyaga yetadi. Albatta baxtli bola kelajakda judayam yaxshi inson bo’lib
yetishishi
shubhasiz.
Har kuni bolalar bilan muloqotda bo‘lgan tarbiyachiga u o‘z shogirdlarini
biladigandek tuyulishi mumkin va bu haqda o‘ylash chuqur xato qiladi. Bunga turli
vositalar- kuzatish, eksperiment, suhbat, bolalar ijodiyoti mahsulotlarini tahlil qilish,
ijtimoiy-psixologik usul, testlar yordam berishi mumkin. Ko‘pincha, aniq tadqiqotlarda
bir-birini to‘ldiradigan va boshqaradigan bir nechta usullar qo‘llaniladi.
Shu bilan birga, tadqiqot obyekti, predmeti va vazifasining xususiyatlaridan kelib
chiqib, asosiy usullarning muayyan variantlari - bola psixikasi rivojlanishining ayrim
tomonlarini o‘rganish usullari ishlab chiqilmoqda.
Xulosa qilib aytganda, muvaffaqiyat ko‘p jihatdan tarbiyachi-tadqiqotchining
uslubiy zukkoligiga, uning qo‘yilgan vazifalarga to‘liq
mos keladigan usullar
kombinatsiyasini tanlash qobiliyatiga bog‘liq.
Do'stlaringiz bilan baham: 
