shamoyil kasb etdi va yangi bilimlar bilan to‘ldirildi. Pirovard natijada ular falsafiy
bilimning tuzilishini (strukturasini) tashkil etdi.
Quyidagilar falsafiy bilimning muhim tarkibiy qismlari: ontologiya –
mavjudlik,
borliq haqidagi bilim;
gnoseologiya (boshqa bir terminologiyaga ko‘ra – epistemologiya) –
bilishnazariyasi;
ijtimoiy falsafa – jamiyat haqidagi ta’limot;
etika – axloq haqidagi ta’limot;
aksiologiya - qadriyatlar haqidagi ta’limot;
falsafiy antropologiya – inson haqidagi ta’limot va boshqalar.
Falsafiy muammolar mohiyatini tushunib etish, ularning eng muhimlarini
aniqlash va nihoyat, falsafiy bilimlar bilan oshno bo‘lish – ko‘rsatilgan bo‘limlarni
sinchiklab o‘rganish, bunda ularga yaxlit bir butunning tarkibiy qismlari sifatida
yondashish demakdir. Pirovardda biz falsafaning o‘ziga xos tili, o‘z yondashuvlari
va metodlari, nihoyat, tabiat, jamiyat va tafakkurga
oid eng muhim aloqalar,
xossalar va qonunlarni o‘zida aks ettiruvchi umumiy tushunchalar – kategoriyalar
tizimi vujudga kelganining guvohi bo‘lamiz. Bunda falsafadagi har bir bo‘lim yoki
yo‘nalish ham o‘z tushunchalar apparatiga, ya’ni bilimning faqat shu sohasiga xos
bo‘lgan va uning asosiy mohiyatini yoritib beradigan kategoriyalar tizimiga egadir.
Falsafada ko‘rib chiqilgan mavzular bilan bir qatorda shunday bilim sohalari ham
mavjudki, ular qolgan barcha bilim sohalariga kirib boradi, ular bilan
uyg‘unlashadi va ularni to‘ldiradi. Masalan, tabiat, jamiyat, inson va uning
tafakkurida
yuz beruvchi harakat, rivojlanish va o‘zgarishlar haqidagi falsafiy
ta’limot
–
dialektika ana shunday bilim sohalaridan biri hisoblanadi.
Ob’ektiv sabablarga ko‘ra falsafiy bilimning ayrim sohalari sezilarli darajada
rivojlandi va vaqt o‘tishi bilan mustaqil falsafiy fanlarga aylandi. Bunday bilim
sohalari qatoriga, masalan, insonning bilishni amalga oshirish shakllari, qonunlari
va usullarini o‘rganadigan fan - mantiqni; ma’naviyat va axloq haqidagi ta’limot –
etikani; go‘zallik qonunlariga muvofiq ijodning mohiyati va shakllari haqidagi fan
– estetikani kiritish mumkin.
Shu ma’noda falsafa tarixi fani
alohida diqqatga sazovordir, zero u, mohiyat
e’tibori bilan, nafaqat falsafiy, balki tarixiy fan hisoblanadi. Ayni vaqtda u falsafiy
bilim tarkibiga ham kiradi, chunki falsafiy tafakkurning vujudga kelishi,
shakllanishi
va rivojlanishini, falsafiy g‘oyalar evolyusiyasi va xususiyatini turli
faylasuflar, yo‘nalishlar, oqimlarning ta’limotlarida qanday tavsiflangani nuqtai
nazaridan o‘rganadi. Falsafa tarixi fanida falsafiy ta’limotlarni tizimga solish va
tasniflashga, matnlar, tarixiy
sanalarni tahlil qilishga, daliliy material, biografik
ma’lumotlar yig‘ishga alohida e’tibor beriladi. Shu munosabat bilan dunyoqarashni
kengaytirish va teranlashtirishga, o‘z falsafiy yondashuvlarini yaratishga qaratilgan
falsafani o‘rganish, uning tarixi, asosiy namoyandalari
va eng muhim falsafiy
asarlari bilan albatta tanishishni nazarda tutadi.
Do'stlaringiz bilan baham: