Радиотехник тизимлар назарияси асослари



Download 6,46 Mb.
Pdf ko'rish
bet92/154
Sana23.06.2022
Hajmi6,46 Mb.
#697368
1   ...   88   89   90   91   92   93   94   95   ...   154
Bog'liq
Atom yadrosi va zarralar fizikasi T.Mo\'minov, A.Xoliqulov)

2
-
2 0
TtRlcrA

Z 2 
403r» 3 _
4 0 - 3,14(1,3 i 0 " l3) 31020 -^—
5
/ «3
“__ 
____ ___________________a'ffl ~ 
=45*
A
 
3 e 2 
3 ( 4 ,8 • 1 0 “IO) 2(CG:5 '£ ) 2 

buyerdai?0= l,3 • 10_13sm, e=4,8* 10_10CGSE, 
crmJ
= 1020e r g / 5 m 2 .
Demak, kritik hol (Z2/A) = 45 yaqinlashganda yadro o‘z-o‘zidan bo iin ib
ketadi. Yadro b o iin ish parametri Z2/A > 
(Z2/A)kr
bo‘lganda u asosiy holatda 
ham bir onda spontan boiinadi.
Demak, yadrolar uchun Z ning maksimal qiymatini 
(Z2/A)kr =
45 dan 
keltirib chiqarish mumkin. U taxminan 110 ga teng. Shuni ham aytish 
lozimki, tomchi modeli hamma tajriba natijalarini t o i a tushuntirib bera 
olmaydi. Masalan, yadroning boiin ish parametri Z2/A ning o ‘zgarashiga 
qarab monoton o ‘zgaravermaydi, boiin ish yadrodagi nuklonlaming toq- 
juftligiga bogiiq, keyingi vaqtlarda izomer holatdan boiinishlar kashf etildi. 
Bulaming hammasi yadrodagi qobiqlarni nuklonlar bilan toidirilish tartibini, 
ya’ni yadro qobiq modelini e’tiborga olishni talab etadi.
Yadro energiyasi va deformatsiyalari orasidagi munosabatdan boiinish
xususiyatlarini tushuntirish mumkin.
5.11-rasmdan r = 0 hol sferik shakldagi uyg‘onmagan yadroga mos 
keladi. Yadro deformatsiyalanganda ellipsoid orasidagi masofa yadroning 
deformatsiyalanish parametrini ifodalaydi. Kuchli deformatsiyalangan yadro
174
www.ziyouz.com kutubxonasi


uchun 
r
masofa ortib boradi va r = rkd a sh arsh a k lin io lg a n b o ‘lak larb ir- 
biriga tegib turgan holda ular markazlari orasidagi masofani ko‘rsatadi. r = 
rkr da E = E(r) maksimumga erishadi (5.12-rasm).
Yadro energiyasi kichik r larda ortaboradi, r = rkr maksimumga erishadi 
va r > r^ da yana kamayadi. Uyg‘ongan yadro energiyasi EA bilan r 
—» c o
dagi boiakchalar energiyasi E = 
2Em ,
orasidagi farq reaksiya energiyasini 
beradi:
Q = 
E
A
~
’^
E
A I 2 ’
E . = E , - E - aktivatsiya energiyasi deyiladi.
akt 
maks 
A
5.12-rasm.
Yadro b o iin is h i uchun tashqaridan aktivatsiya energiyasidan kam 
b oim agan uyg‘onish energiyasi Euyg. ni berish kerak, natijada energiya 
ajraladi.
B oiinishda ajralib chiquvchi energiya Eajr = Qbo.,~ Euyg. ga teng.
5.9.1. N eytron t a ’sirid a u ra n izotoplarining b o iin is h i
Tabiatda uran aso san ikki izotop aralashm asi sifa tid a uchraydi: 
2qT ( 7 (0 ,7 % ) va 29328(7 (9 9 ,3 % ). Neytronlar ta'sirida uran yadrosi boiinish 
kesimi izotop turi va neytron energiyasiga b o g iiq ravishda har xil boiad i.
175
www.ziyouz.com kutubxonasi


Neytronlar energiyasiga qarab quyidagicha toifalarga bo‘linadi: energiyasi 
0,025 eV dan 0,5 eV ga q a d a r b o ‘lgan n ey tron lar issiq neytronlar; 0,5 
eV d an 1 keV g acha energiyali ney tro n lar rezonans neytronlar; 1 keV
d an 100 keV gacha energiyali neytro nlar oraliq neytronlar; 100 
k e V
d a n 14 M e V g acha energiyali neytronlar esa tez neytronlar deb ataladi.
B o ‘lin is h k o m p a u n d y a d ro h o s il b o ‘lis h b ila n y u z b e rg a n d a
y ad ro lam in g b o ‘linishi yad ro v aq tig a (10-22— 10_23s) n isb atan an cha 
sekin y u z beradi. K in e tik energ iy asi 
Tn
b o ‘lg an n e y tro n n i y u tg an
y ad ro n in g u y g ‘o n ish en ergiyasi E uygl = T + £ A+] b o ‘ladi. B u y erd a 
s A+1 -
neytronning k o m p au n d yadro da b o g ‘lanish energiyasi. D em ak,
b iro r 
* X
y ad ro ning 
Tn
k in etik energiyali ney tron ta ’sirida b o ‘linish 
sharti
Tn > E f = E akt- s
A+„
(5.9.6)
b u yerda 
E -
bo ‘ linishning effektiv chegarasi deyiladi. A k tivatsiy a 
en e rg iy asi E ^ b o ‘lin ish p a ra m e trig a b o g ‘liq b o ‘lib, u n c h a o g ‘ir 
b o ‘lm agan yadrolar u ch u n b o ‘linish param etri kritik qiym atdan kichik
r
\
7r_
A
\
s kr
Zr_
A
, aktivatsiya energiyasi 
Eakt
katta b o ‘ladi.
Shim ing uchun bunday y ad ro lam i b o ‘lish uchun neytron energiyasi 
yetarli dar&jada k atta b o ‘lishi lozim . O g ‘ir y ad rolarda esa b o ‘linish 
param etri otrib, aktivatsiya energiyasi E ^ kam ayib boradi. N iho yat 
b a ’zi yad ro lar uch un E ^ <
£
A+1, y a ’ni u lar uch un E ^ - m anfiy. B unday 
yadrolar issiq neytronlar ta ’sirida ham b o ‘linadi. 5.3 v a 5.4-jadvallarda 
b a ’zi y ad ro lar b o ‘linishining aktivatsiya energiyasi v a n eytro nn ing
yad ro d ag i b o g ‘lanish energiyasi keltirilgan.
5.3-jadval
B a’zi yadrolar bo‘linishining aktivatsiya energiyasi

Download 6,46 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   88   89   90   91   92   93   94   95   ...   154




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish