Радиотехник тизимлар назарияси асослари

A/J 
= J/y* = 0. 
(6.1.2)
Shuning uchun ionizatsiyani zarra impulsining tik A
P±
tashkil etuvchisi 
vujudga keltiradi. 0 ‘zaro ta ’sir vaqti
A 
2 
b
At = — .
(6.1.3)
zarracha tom onidan elektronni itaruvchi kulon kuchi:
Ze2
b 2
Elektronning zarracha tomonidan olgan impulsi:
(6.1.4)
205
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

A 
PL = FLAt =
Ze
2 2 
b
I f l )
2 Z e2 
b,9
(6.1.5)
Elektronning (6.1.5) impulsiga mos keluvchi olgan energiyasi:
1
2m.
2Ze
b&
2 V
2m..
1
ry'L
4
i
2Z
e
1 
m.,.92
(
6
.
1
.
6
)
Shunday qilib, (6.1.6) ifoda zaryadli zarra trayektoriyasidan b masofada 
joylashgan atom elektronining olgan yoki zarraning elektronga bergan 
energiyasini ifodalaydi.
Zaryadli zarra m uhitdan o ‘tishda trayektoriyasidan b uzoqliqda db 
qalinlikda va 
dx
uzunlikda joylashgan silindr ichidagi barcha elektronlar 
bilan ta’sirlashadi (6.2-rasm).
dx
6.2-rasm.
T a ’s irla s h u v c h i e le k tro n la r so n i: 
Vne = 2nbdbdxne ,
bu y e rd a
V = 2nbdbdx
ko‘rilayotgan silindr devorining hajm i, n, - elektronlar 
konsentratsiyasi. Z arraning barcha elektronlar bilan ta ’sirlashganda 
y o ‘qotgan energiyasi:
A
E = AEfi'V =
4nri'Z^e4 db
111,3
2 
b
dx.
(6.1.7)
206
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

U zunlikbirligidayo‘qotganzarraning solishtirma ionizatsiya energiyasi:
'dE_'
4
tz
-
k
, Z V
db
k
. dx ) km 
m 9 2 
b
(
6
.
1
.
8
)
To‘la solishtirma ionizatsiyayo‘qotish energiyasinitopish uchun (6.1.8) 
ifodani ta ’sirlashuv parametri b ning 0 dan 
oo 
gacha boTgan qiymatlari
xrd b
bo ‘yicha integrallash kerak. Lekin b = 0 va b = 
oo 
da J 
, 
ni
o 0
integrallasak, integral m a’noga ega emas. Shuning uchun 
b
ning minimal 
va m aksim al qiy m atlarin i tan lash va in teg rallash zarur. Z arran in g
elektronga yaqinlashish parametri 
b
ning minimal masofasi zarra bilan 
elek tro n n in g «peshona» to ‘q n ash u vid ir. B unda oraliq m aso fa 
bmin
m inimum energiya uzatish esa 
Emm
maksimum. «Peshona» to ‘qnashuvda 
energiya uzatish
A £
AmM
(.M + m ) 2
(6.1.9)
Zarra massasi A /elektron massasi me dan M » me ekanligini e ’tiborga 
olib (6.1.9) ifodani quyidagicha yoza olamiz:
„
4 m M
„ 4
m M 3 2
— 77
t
^ — , 
,
 
Z
M
M
 
2
(6.1.6) ifodaga ko‘ra, 
b l -
:
(
6
.
1
.
10
)
, _ 2Z 2g4 
1 
_ 
2 Z V
m32
A £
iimx
"
m322mt,32
' 
(6.1.11)
Zarraning elektronga uzatish energiyasi oraliq masofa ortishi bilan 
kamayib borishini hisobga olib, 
bmax
ni aniqlashda zarraning elektronga 
uzatish energiyasi elektronning atom da bogTanish energiyasiga to ‘g ‘ri 
keluvchi masofa olinadi, bu m asofadan katta masofadagi elektronlarga 
uzatilgan energiya ionizatsiya energiyasidan kichik boTib, elektronlar 
ionizatsiyasiga qatnashmaydi:
207
www.ziyouz.com kutubxonasi

---