А. Бурханов, К. Рахматов

оддий 
– 
унитар
ҳамда 
мураккаб 
–
федератив ва конфедератив
давлатларга бўлинади. Демак, давлат 
тузилиши шакли нафақат оммавий ҳокимият билан, балки давлатнинг яна 
бир жиддий хусусияти – аҳолининг ҳудудий ташкилоти билан ҳам чамбарас 
боғлиқдир. 
Унитар
(ягона, лотинча «unus» – «бир» сўзидан олинган) 
давлат
оддий 
тузилишга эга яхлит давлат бўлиб, тўла сиёсий бирлик эканлиги билан 
бошқалардан фарқ қилади. Унитар давлатларнинг аксарияти муайян 
маъмурий - ҳудудий бўлиниш (туманлар, вилоятлар, кантонлар)га эга. Бироқ 
мазкур мустақил қисмлар давлат суверенитети аломатларига эга эмас. Бундай 
давлатда олий органларнинг ягона тизими ҳамда ягона қонунчилик мавжуд 

---

92
бўлади. Унитар давлатнинг яхши томони шундаки, унинг тузилиши содда 
бўлиб, олий ҳокимият тўлалигича унинг тасарруфида бўлади. 
Барча унитар давлатларга хос бўлган марказлаштириш турли шаклларда 
ва турли даражада намоён бўлиши мумкин. Баъзи мамлакатларда маҳаллий 
органлар умуман бўлмайди ва маъмурий-ҳудудий бўлинмалар марказий 
ҳокимият тайинлаган вакиллар томонидан бошқарилади. 
Бошқа давлатларда маҳаллий органлар ташкил этилади, лекин улар 
(бевосита ёки билвосита) марказий ҳокимият назорати остида бўлади. 
Марказий ҳокимият маҳаллий органлар устидан назоратнинг қай турини 
амалга оширишига қараб, 
унитар давлатлар марказлашган
(Буюк 
Британия, Швеция, Дания ва бошқалар) ва 
марказлашмаган
(Франция, 
Италия, Испания ва бошқалар)га бўлинади
1
. 
Бундан ташқари, баъзи унитар давлатларда бир ёки бир неча ҳудудий 
бўлинмаларга бошқалардан имтиёзлироқ ҳуқуқий мақом берилиши мумкин. 
Бундай унитар давлат нисбий маъмурий мустақил мухторият (автономия)га 
эга 
бўлади. 
Давлат 
тузилишининг 
юқоридаги 
шакли 
ҳудудий 
бўлинмаларнинг махсус манфаатларини ҳисобга олиш зарур бўлган 
жойларда қўлланилади. Мазкур автоном тузилмаларда ўзини ўзи бошқариш 
ҳуқуқи бошқа аҳолига қараганда кенгроқ бўлади. Бироқ мухториятлар 
мустақиллигига марказий ҳокимият белгилаган доирадагина йўл қўйилади.