Барча ҳуқуқлар ҳимояланган. Ушбу китобнинг ҳеч бир қисмидан муаллиф

 Бир гапни таъкидламоқчиман: билим — чўққига 
кўтарилишда энг кучли туртки. Агар ота-онангиз 
ўзлари учун ҳамма нарсадан воз кечиб, сизнинг билим 
олишингизга шароит яратиб берган бўлса, ўқишдан 
бўйин товлаш ғирт нонкўрликдир. Ўз ҳаётини қадр-
ламаслик дегани бу. Аммо шароит кўтармагани, ор-
зуларнинг ушалишига тайёр имкон йўқлиги учунгина 
келажак мақсадлардан воз кечиш катта хато бўла-
ди. «Дипломсиз, маълумотсиз ҳеч кимсан», дейдиган-
ларга умуман қулоқ солманг! Ниятга етиш учун би-
ринчи ўринда қатъият, сабр-бардош ва ўзингизга 

---

89 / ГАРВАРД РЕЖАДА ЙЎҚ ЭДИ
ишонч бўлиши керак. «Ўзингга ишон» ибораси сийқа-
си чиққандек, ясама туюлиши мумкин. Лекин бусиз 
орзуга эришиб бўлмайди. Ҳар сафар тушкунликка 
тушганингизда иккинчи курсда ўқишдан ҳайдалган, 
институт ва университетда сиртдан ўқиган, шун-
чаки соҳаси бўйича ишлаб билимини оширган Комил 
Алламжоновни эслаб қўйинг. Энг ишончли ва текин 
университет мустақил таълим билан амалиётдир. 
Албатта, Гарвардда ўтган кунларим фақат ўйин- 
кулгидан иборат бўлмаган. Тошкентдаги жамоам ўр-
нимга уй вазифаларни бажараётган пайтда мен уни-
верситет таълим тизимини ўрганиб, ўзим учун кўп 
нарса кашф қилдим. Нима учун Гарвардда, ким дарс 
ўтишидан қатъи назар, битирувчиларнинг билими 
кучли? Чунки бу даргоҳнинг ўқув методикаси жуда 
юқори савияда. У ерда ўқиган талаба саводсиз бўлиб 
қолиши мумкин эмас. Биз бир пайтлар мутлақо эшит-
маган ўйин воситасида билим бериш усулини ҳам 
қўшинг бунга. Дарсни кўр-кўрона, фақат баҳо учун 
ёдлаб олмасдан, мағзини чақишга ҳам ёрдам беради-
ган «эмоционал идрок» деган тушунча ҳам бор экан, 
биз эса бундан мутлақо бехабар эдик.
Моҳиятни тушуниш — энг муҳим масала. Ғилди-
рак қандай айланишини билсанг, уни ўзинг ихтиро 
қила оласан. Шунчаки ҳалқа ва симларидан нусха кў-
чирмасдан, бу механизм қандай қилиб ва нима учун 
ҳаракатланаётганини ўрганасан. Ўз «ғилдирагинг»ни 

---

90 / ГАРВАРД РЕЖАДА ЙЎҚ ЭДИ
мукаммаллаштириш йўлида яна кўп сирларни билиб 
оласан. «Кейин уни яхшироқ пуллаш учун» деган 
гапни қўшиб қўймасам, Комил Алламжоновлигим қа-
ерда қолади?!
У даврда биздаги ўқув методикаларида бунақа нар-
са қўлланилмаган. Дарсликда нима ёзилган бўлса, шу- 
ни тўтига ўхшаб такрорлаб, ёдлаб олинса бўлди — 
бутун таълим тизимимиз шу пойдеворга қурилганди. 
Мустақил фикрлаш, таҳлил қилиш йўқ. Тўғри, яхши 
мутахассислар етишиб чиққан, лекин ҳақиқий истеъ-
додларни бармоқ билан санаса бўларди. Гарварддаги 
таълим эса ҳар бир талабани мустақил фикрловчи 
даҳо даражасига кўтаришга қаратилган. 
Болани аналитик фикрлашга ўргатмасак, фақат би-
ровнинг топшириғини яхши бажаришга ярайдиган 
ўртамиёна ходим бўлиб вояга етади. Ёки дарсликнинг 
ярмини эсидан чиқариб юборгани учун, шуни ҳам 
эплолмайди. Бу ҳақиқатни энди-энди тушуниб етяп-
миз. Ўйин, такрорлаш, қиёслаш орқали билим бериш, 
мавзу доирасидан чиқиб, кенгроқ мулоҳаза қилиш-
ни ўргатиш қанчалик зарур эканини кўряпмиз. Аммо 
бу услуб ҳозир фақат хусусий, пуллик муассасаларда 
қўлланилади. Давлат таълим тизимида эса аҳвол ҳа-
лиям ўша-ўша — мазмун эмас, шакл муҳим: давомат, 
бир хил ташқи кўриниш, намунали хулқ, уй вазифа-
ларни вақтида бажариш... 

---

91 / ГАРВАРД РЕЖАДА ЙЎҚ ЭДИ
Ўзига, эртанги кунига ишонган одамлар бўлмаса, 
бутун мамлакатнинг тараққиёти тўхтайди. Ўн, йи-
гирма йилдан кейин нима бўлишини ўйламайдиган, 
фақат қорин ғамида, бугуни билан яшаётган жамият-
га айланиб қоляпмиз. Аввалгидек фақат оч қолмаслик 
учун ишлайверамизми? Тилла идишга қимматбаҳо 
қизил икра солиб ейилса ҳам, у барибир бир егулик, 
холос.
Мамлакатдаги тадбиркорларнинг ҳеч бўлмаса бир 
қисми ўз олдига улкан мақсадларни қўйиши, энг ба-
ланд чўққиларга интилиши керак. Менга «пул ишлаб 
олиш» таклифлари кўп тушади. У ёқдан олиб, бу ёққа 
сотиб, ўртадаги фойдани чўнтакка урасан, дейишади. 
Бу ҳам ўша «еб-ичиш» даражасидаги фикрлаш. Бу-
нақа ишлар мени қизиқтирмай қўйган. Қачондир қи-
зиққанимни эслолмайман ҳам. Шу жойида муҳтарам 
Сергей Ежков «расво ишлардан тоймайдиган бу бола-
кай ўзини бутун инсониятнинг халоскори деб хаёл қи-
лади», — деган бўларди. 
Миямда Катта Ғоя бор. Баъзан эски одатга кўра
«Узметроном» саҳифаларини оча туриб, умридан ба-
рака топкур Ежков шу ҳақда ҳам ёзиб қолармикин, 
деб ўйлайман. Ўзимча оригинал, тортадиган сарлавҳа-
ям ўйлаб топаман. Ўзи Сергей Александрович бунақа 
нарсага жуда уста. Унинг мақолалари доим ўқишли 
бўлган. Айниқса, мен ҳақимда ёзмаганида. 

---

92 / ГАРВАРД РЕЖАДА ЙЎҚ ЭДИ
Тўғри, энди мени «болакай» деб атай олмайди, 
катта бўлиб қолдим. «Парпиевнинг жияни» мавзу-
си ҳам эскирган. «Солиқ-инфо» ёпилди. «Турон-24»21 
ҳам. «Автотест репорт» лойиҳаси ҳаракатдан тўхта-
тилди, мудроқ ҳолатда ҳозир. Лекин Сергей Алексан-
дрович барибир шов-шувли сарлавҳага баҳона топади, 
бунга ишонаман. Майли, ҳаммамизни ўша кунларга 
етказсин. Дарвоқе, мен ўзимни ҳалиям бутун «инсо-
ниятнинг халоскори» деб ҳисоблайман..

---

93 / ГАРВАРД РЕЖАДА ЙЎҚ ЭДИ

---

---