119
8. Kadrlar siyosatini ijro etishda ta’lim tizimining o‘rni
nimalardan iborat?
9. Nima sababdan kadrlar siyosati korxonaning texnik
strategiyasiga bevosita bog‘liq bo‘lishi kerak?
10. Xodimlar bo‘limining (xizmatining)
asosiy funksiyalari
nimalardan iborat?
120
V BOB. KORXONALARDA KADRLAR SIYOSATINI
YURITISHDA TASHKILIY-TEXNIK VA USLUBIY
KO‘RSATMALAR
5.1. Korxona boshqaruv tizimining tashkiliy tuzilmasi
Korxona boshqaruv tizimi quyidagi qoidalarga asoslanadi:
1.
Personalni
rejalashtirishni
korxonani
rivojlantirish
strategiyasi bilan uzviy aloqasini ta’minlash.
2.
Personal xarajatlarini miqdoriy baholash va uning ishlab
chiqarish iqtisodiy ko‘rsatkichlariga ta’siri.
3.
Mehnat bozorida samarali ish olib borish uchun zarur
kompensatsiyalarni aniqlash.
Rahbar personalni boshqarar ekan, o‘ziga bo‘ysunuvchilarga
faqat buyruq berish bilan cheklanmasdan, ular kuch-g‘ayratlarini
aniq maqsadga yo‘naltirib turishi,
salohiyatlarini namoyon eta
olishlariga ko‘maklashishi, o‘z atrofida maslakdoshlarini birlash–
tirishi, ya’ni personalga rahbarlik qilish tamoyillaridan foydalana
bilishi zarur. Bu quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
-
har bir xodimga u bajaradigan ish uchun mas’uliyatni
yuklash;
-
har bir xodim kimga bo‘ysunishi va kimdan topshiriq
olishini bilishi kerak;
-
personalni boshqarish maqsadi. Zamonaviy rahbarlik
belgilangan maqsadga erishish uchun personal va ma’muriyat
hamkorligini nazarda tutadi;
-
rahbarning bevosita ishtiroki. Butun mehnat jamoasiga bosh
bo‘lgan birinchi rahbar yangiliklarni joriy etish, ishlab chiqarishni
takomillashtirish va boshqa masalalarda shaxsan ishtirok etishi
etishi shart;
-
muvofiqlik. Kadlar siyosati ko‘zlangan
maqsadga, tegishli
mezonlarga muvofiq bo‘lishi kerak.
121
Turli bosqich (bo‘g‘in)lardan iborat bo‘lgan boshqaruv tizimi
boshqaruv turli bosqichlarini alohida rahbarlar yoki boshqaruv
organ (apparat)lariga birkitib qo‘yilishini taqozo etadi.
Yuqori bo‘g‘in rahbariyatining bosh vazifasi boshqaruv
jarayoniga umumiy rahbarlik – turli funksiyalarni muvofiq-
lashtirish, tegishli bo‘linma va
xizmatlar rahbarlarini tanlash,
boshqaruv tizimi ishini tashkil etishdan iboratdir.
O‘rta va quyi bo‘g‘in rahbarlari belgilangan ish turlarining
tashkilotchilari vazifasini bajaradilar. Ular xizmat vazifasiga ish
rejasini ishlab chiqish, mehnat faoliyatini amalga oshirish uchun
personalni
birlashtirish, ish jarayoniga rahbarlik qilish, korxona
alohida bo‘linmalari va alohida xodimlar ishini muvofiqlashtirish,
ish jarayonini nazorat qilish va boshqalar kiradi.
Inson
resurslaridan
korxona
va
xodim
manfatlarini
muvofiqlashtirgan holda foydalanishni ta’minlaydigan shaxsni
rivojlantirish ustuvorligini e’tirof etish personalni boshqarishning
eng asosiy tamoyilidir. Ushbu
tamoyilni amalga oshirishda
korxonaga ish kuchi iste’molchisi sifatidagi qarash nuqtayi nazar
o‘zgaradi. Bozor iqtisodiyotiga o‘tishda obyektiv ravishda ichki
mehnat bozori tashkil topadi. Barcha yollanma ishchilar va
ma’muriyat vakillari - ish beruvchilar ushbu ichki mehnat bozori
subyektlari hisoblanadilar. Bunda yollanma ishchi va mulk egasi,
rahbar va ijrochi o‘rtasida teng huquqlilik ta’minlanadi.
Personalni boshqarishda iqtisodiy va tashkiliy nazariyalarga
asoslangan o‘zaro bog‘liq uch xil yondashuvni kuzatish mumkin.
Personalni boshqarishning bu modellari quyidagi jadvalda aks
etgan.
Personalni boshqarishga “inson kapitali”
usulida yondashish
ishchi kuchini tashqaridan yollamasdan korxonaning o‘z mehnat
salohiyatini rivojlantirishga asoslangan. Ushbu yondaShuv
“yaratish yoki sotib olish” falsafasining bir ko‘rinishidir: ayrim
kompaniyalar o‘z mahsulotlari butlovchi qismlarini ishlab
chiqarishdan ko‘ra sotib olish
foydaliroq deb hisoblaydilar,
boshqalari
malakali
personalni
o‘zlari
tayyorlash
va
rivojlantirishga pul sarflashdan ko‘ra tayyor xodimni chetdan
yollashni afzal biladilar.
122
Boshqaruv tashkiliy tuzilmasi:
boshqaruv bo‘g‘inlari miqdori;
personal miqdori;
boshqaruv tashkiliy tuzilmasi turiga bog‘liq bo‘ladi.
Boshqaruv tashkiliy tuzilmasi:
yuqori bo‘g‘in – korxona boshqaruvi markaziy apparati;
quyi bo‘g‘in – tarkibiy bo‘linmalar (ishlab chiqarishlar,
sexlar, uchastkalar va boshqalar) boshqaruv apparatidan tashkil
topadi.
Boshqaruvning liniyali va funksiyali tashkiliy tuzilmalari
farqlanadi.
Amaliyotda boshqaruvning liniyali-funksiyali
hamda mat-
ritsali tashkiliy tuzilmalari ham mavjuddir.
Boshqaruv funksiyasi – boshqaruv faoliyatining alohida turi
hisoblanib, boshqaruv sohasida mehnat taqsimoti va ixtisos-
lashuviga asoslangandir. Boshqaruv funksiyasining eng ko‘p
tarqalgan turi boshqaruv umumiy xususiyatlari (sifat, mehnat, ish
haqi, ilmiy-texnika taraqqiyoti, mehnatni muhofaza qilish)ni
hamda ishlab chiqarish resurslarini (mehnat, moddiy, texnika,
moliya va boshqalar) qamrab oladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
