A n V a r c h o r iy e V

Qarang: Ma’naviyat yulduzlari. Toshkent, 1999, 382-bet.
Qarang: Jadidchilik: Islohot, yangilanish, mustaqillik, taraqqiyot uchun
kurash. Toshkent, 1999.
3 
M unaw ar Qori. Hurriyat berilmas, olinur. Najot, 1917-yil 26-mart;
Mahmudxo'ja Behbudiy. Bayoni haqiqat. Ulug‘ Turkiston, 1917-yil 12-iyun.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

lakatlarida mavjud ijtimoiy-iqtisodiy tuzumni o'zgartirish, xusu­
san, mamlakat boshqaruvini qayta qurish, milliy mustaqillikka 
erishish bo'lib, bunday olijanob vazifani m aorif tizimini isloh 
qilishdan boshlamoq zarur, deb hisoblardilar. Jadidlar milliy 
mustaqillik manfaatini himoya qila oladigan, mamlakatni ijti- 
m oiy-iqtisodiy, m adaniy-m a’naviy qoloqlikdan olib chiqish 
muammolarini tushunadigan, zamonaviy bilimga ega bo'lgan 
kadrlar bunday ulkan vazifani bajarishga qodir ekanligini yax­
shi tushunar edilar.
Jadidlar maorif tizimini isloh qilish bilan birga o'tm ish 
ajdodlarimiz yaratgan madaniy merosni o'rganishga e’tiborni qa- 
ratadilar. O'tmish madaniyati va m a’naviyatini bilmasdan turib 
jamiyatni insonparvarlashtirish jarayonida yirik yutuqlarga erishib 
bo'lmasligini alohida ta’kidladilar. O 'z navbatida, milliy qadriyatlar 
qobig'iga o'ralib qolmasdan, boshqa millatlar qo'lga kiritgan 
m adaniy-m a’naviy yutuqlami ham o'rganish lozimligini qayta- 
qayta takrorladilar, umuminsoniy madaniyat, umuminsoniy qadri­
yatlar, xususan, Yevropaning ilg'or fani yutuqlarini targ'ibot va 
tashviqot qilishga butun kuchlarini safarbar qildilar.
Jadidizm asoschilaridan biri M ahmudxo'ja Behbudiy1 jamiyat 
hayotini insonparvarlashtirish uchun fuqarolar milliy ongini 
o'stirish, millat milliy o'zligini anglashi darkor, deb hisoblardi. 
Milliy ong, milliy g'ururni shakllantirishning eng muhim vosi- 
tasi — maorif, deb bilardi. Maorifni isloh qilmasdan turib 
jamiyatni insonparvarlashtirib bo'lmaydi, deb hisoblardi.
Behbudiy islohni maktab va madrasalardan boshlashni taklif 
qiladi2. Ana shu maqsadda birinchilardan bo'lib, o 'z uyida 
kambag'al bolalar uchun yangi uslubdagi maktab ochdi. O'zi 
o'sha maktabda jug'rofiya va adabiyotdan dars berdi. Qisqa vaqt 
ic h id a «Q isqacha u m u m iy ju g 'ro fiy a » , 
«B olalar u c h u n
kitob»,«Islom ning qisqacha tarixi»,«Amaliyoti Islom»,«Aholi 
jug'rofiyasiga kirish», «Rossiyaning qisqacha jug'rofiyasi» singari