Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Ўзбекистои Ресиубликаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги

2. Симптоматик терапия 
- бунда уйқу дорилар, оғриқ қолдирувчи, 
тинчлантирувчи 
(валериана, 
сибазон 
ва 
бошқа 
препаратлар). 
Воситалардан қулланади. Улар чекувчилардаги руҳий бузилишликларпп 
бартараф этади.
3.
Аверсион терапия 
- яъни чекишга қарши преиаратлар шартли 
рефлекс ҳосил қилиш ёрдамида билан даволаш усулидир. Улар куйидаги 
препаратлардир: ляпис, кумуш препарати. таннин эритмаси, глицерин, 
колларгол,апоморфин, эметин, термопсис ути, руҳ нитрат, мис нитрат 
кабилар. Масалан, 0,5%ли ляпис эритмаси билан огизни чайилса 
никотинга (чекишга) нисбатан жирканиш ёмон куриб қолишлик пайдо 
булади. Бошқа препаратлар ҳам шундай таъсир этади.
ТАМАКИ ЧЕКИШГА ҚАРШ И ҚАНДАЙ
ЧОРА-ТАДБИРЛАР КЎРИЛГАН
Ушбу саволга аввало «чекишни ташлаш мумкинми?» деган гапларга 
«Ҳа, албатта мумкин» деган жавобни баралла айтиш лозим. Яна шуни ҳам 
айтиш керакки, агарда чекувчи киши ўз ихтисри билан қатт.ий равишда, 
жон дили билан, ўз иродасини ишга солиб, астойдил харакат қилмас экан 
ҳеч қандай чора-тадбирлар, даволаш ва даволанишлар фойда бермайди. 
Бундай зарарли одатни ҳар қандай киши бемалол тарк этиши мумкин. 
Бунинг учун ҳар бир чекувчи ўз хоҳишини ишга солиши керак. Бунипг 
учун аввало папирўсни охиригача чекмасликдан бошлаш ва катъийликни 
оҳиригача етказиш керак.
Оламга машҳур бўлган физиолог-академик И.П.Павловдан, унга ҳавас 
билан қараб. сўрашганида «АГАРДА СИЗ ТИЦИАН КАБИ УЗОҚ УМР 
КЎРИШНИ 
ХОҲЛАСАНГИЗ 
ВИНО 
ИЧМАНГ, 
ЮРАГИНГИЗНИ 
ТАМАКИ БИЛАН ҚАҚШАТМАНГ, ЎЗ НИЯТИНГИЗГА ЕТАСИЗ» деган 
жавобни берган.
Чекишга қарши курашлар аввалдан ҳозирги кунгача ҳам турли 
кўринишларда давлат миқёсида олиб борилмокда. Масалан, 1918 йилда
Н.А.Семашко (собик СССР давридаги биринчи халқ соғлиқни сақлаш 
комиссари) мақолалар ёзиш ва амалий ишлар билан бошлаган.
1975 йилда собиқ СССРда соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан 
«Чекишнинг зарари ҳақида ташвиқот ишларини кучаитириш» деган 
циркуляр хати чикарилиб мамлакаг бўйлаб тарқатилди. Шунингдек «Халқ 
ва соғлиқни сақлаш ходимлари орасида чекишга қарши чора-тадбирларни 
ишлаб чиқиш» номли Давлат қарори чиқди. Жамоатчилик ораснда, 
ташкилотларда, транспортларда, даволаш муассасаларида, ресторап ва 
бошқа жамоатчилик жойларида чекиш тақиқланди.
1976 йилда «Чекиш ва унинг саломатликка таъсири» деган темада 
ВОЗнинг эксперт Қўмитасида доклад қилпнди. 1979 йили Стокголмда 
ушбу масалада Умумжаҳон Конференцияси утказилди.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Шунингдек, 1983 йилда Канададаги Виннипеч шаҳрида хапкаро 5- 
конференция утказилиб, унда 79 та мамлакатлардан ЮООта вакиллар 
катнашди.
АҚШда папирўс пачкасига калла суяги ва суякларга 
“X ”
расми 
чизилиб, 
чекишнинг 
зарарли 
экани 
ёзиб 
қўйилади. 
Францияда 
жамоатчилик жойларда чеккан кишига катга жарима солинади. Англияда 
жамоатчилик олдида чекиш ҳамда тамаки маҳсулотларини ишлаб 
чиқариш рекламаларига рухсат этилмайди.
Бизнинг Республикамизда ҳам бундай ишлар борган сари кучайтирил- 
мокда. Лекин, энг аҳамиятлиси ушбу муаммоларни ҳал қилишда мўъмин- 
му-сулмонлар орасида ва айниқса ислом таълимотида олиб бориладиган 
ташвиқот-таргибот ишларига тенг келадиган куч бўлмаса керак, деб 
баралла айтаоламиз.
Шундай экан чекишга қарши олиб бориладиган чора-тадбирлар 
қуйидагича бўлиши керак:
1. чекишни олдини олишдаги профилактик ишларни болаликдан 
бошлаш;
2. чекувчиларга чекишнинг зарари хакида маърузалар, сухбатлар 
орқали тушунтириш;
3. тамаки тутунининг зарарли таъсирларини камайтириш:
4. чекмайдиганлар 
учун 
пассив 
чекишликнинг 
таъсирини 
камайтириш:
5. радио, телевидение, матбуотлар оркали чекишнинг зарарли 
оқибатларини ташвиқот-тарғибот ишларини мунтазам равишда олиб 
бориш:
Савол: Чекишга қарши қандай қонун-қоидалар бор?
Жавоб: Ҳа албатта, жуда ўринли савол. Бу ҳакда жуда аниқ жавоб 
бериш мумкин, масалан, қонун китобининг VII боби, 55-56-58-статьялари, 
(29-30бетлар) ана шу масалаларга бағишланган.
Жумладан, 55 статьяда эса Ўзбекистон Республикаси фуқаролари чет 
элдан келган шахслар ва гражданлик гувохномасига эга бўлмаган барча 
шахсларнинг ушбу қонунга риоя қилишлиги ва шахсий жавобгарликпари 
белгилаб 
қўйилган, 
58-статья 
ушбу 
қонунни 
бажарилишига 
бажарилишини назорат қилишликка қаратилган.
Ўзбекистон 
Республикасининг 
Бош 
прокурори 
ҳамда 
унинг 
ёрдамчилари томонидан Қонунни бажарилишини назорат қилишлик 
Давлатимиз раҳбарлари томонидан уларга топширилган (Қонун 30-бет). 
Юқоридаги қайд қилинган маълумотлар асосида, инсон саломатлигини 
яхшилаш ва фаровон турмушга интилиш мақсадида, барча миллатлар 
учун инсоният учун ҳаётдаги энг зарарли одатлардан бири бўлган чекишга 
қарши чора-тадбирлар ҳамма ва ҳаммамизнинг муҳим вазифаларимиздан 
бири ҳисобланади. Тарихий маънбаларга кўра тамаки чекишнинг фойдасп
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

эмас, балки унинг организм учун, инсоният учун зарарли экани 
аниқлангач Овруподаги бир қанча мамлакатларда тамаки чекишга қаршн 
нафакат оғир жазолар кўллашгина эмас, хатто ўлим жазосини қўллашгача 
боришган. Масалан, Россия Романовлар подшохлигида тамаки чеккан 
кишига ўлим жазоси кўлланилган ва мол мулки мусодара қилинган. 
Кейинчалик 
Алексей 
Михайл 
подшохлиги 
«қамчи 
билан 
савалаш»,савдогарларнинг «бурнини кесиш» буюрилган.
Маълумингизким, Бутун Жаҳон Соғлиқни сақлаш ташкилогннинг 
(ВОЗнинг) кўп йиллик статистик маълумотларига кўра, дунё бўйича энг 
муҳим ва энг биринчи ўринда чекиш ва унинг инсон соғлигига зарарли, 
эканлиги кейинги 15-20 йиллардан бери хар йили кайд этиб келинмоқда. 
Ушбу гапда хеч қандай муболага ўрин йўқ ва у айни хақиқатдир!
Чекишга қарши кураш масаласининг ниҳоятда оламшумул аҳамияти 
борлигини инсоният учун, унинг соғлиғи ва ҳаст тарзи учун энг катта 
зарарли эканнини ҳисобга олиб Жахон Соғлиқни сақлаш ташкилоти (ВОЗ) 
ўзининг 1970 йилдаги 45-сесиясида асосий масала қнлиб қўйди ва бу ишда 
соғлиқни сақлаш билан шуғулланадиган бирорта ташкилот қолмаслиги 
ҳақида қарор қабул қилинди.
Чекишдан келиб чиқадиган зарар шу кадар каттаки, унга қарши 
курашиш энг муҳим ижтимоий вазифа эканлиги ўқтириб ўтилди. Шунинг 
учун бу иш билан фақат соғлиқни сақлаш органлари эмас, балки барча 
халқ курашиши хақида қарор қабул қилинди ва бу иш икки йўналишда 
олиб борилиши белгиланди: