Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Ўзбекистои Ресиубликаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги

Янги туғилган болаларга аҳамият беришлик
қандай бўлиши керак?
Маълумки, янги туғилган болаларга нисбатан меҳрибонлик, унга 
нисбатан яхши - аъло эътиборда бўлишлик - яхши. Аммо тарбиячи- 
ўқитувчилар таълим-тарбия ишларини бир хилда олиб бормасликлари 
керак, ва аксинча, ўсаётган организмга меъёрида, борган сари жисмоний 
ва бошқа тарбия усулларининг дозасини (миқдорини), чегарасини 
секинлик билан ошириб боришликлари лозим. Аввало педагог-тарбиячи 
ўзи ўқимишли, билимли, илмли, маданиятли, психолог, ҳамда кучли 
методист валеолог бўлгани ҳолда тарбия ишларини мукаммал ҳолда олиб 
бориши керак.
Илмий асосларга қараганда янги тугилган боланинг организми беш-ўн 
баробар мустаҳкамликка эга экан. Психологларнинг аниқлашларига кўра 
бир ойга етмаган чақалоқ баландликни, баланд овозни, ҳар хил 
одамларнинг товушидаги фарқларни ажрата олиши ҳатто 6000 атрофидаги 
товушларни фарқлайолиши мумкин экан. Аммо ривожланиш, ўсиб
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

улғайиш жараёнида ўз қобилияти - имкониятини, жисмоний ва ақл- 
идрокини йўкота борар экан. Айниқса бир хил рамкада шароитда, 
маданиягда яшаб-улғайиб, тарбия гогшб, 6000 товушдан атиги 24 
тасидангина фойдаланиши мумкин экан. Олимларнинг кузатишича 
чакалокнинг табиий ривожланиши 4 ёшгача муҳим ҳисобланиб, 
ҳаракатсизликнинг пропорционаллиги 5-7 ёшгача сақланиб, сўнгра 8-10 
ёшларда анча ўзгарар экан. Масалан, болаларнинг жисмоний куч сифати 
ва куч чидамлилиги 2 ёшдан 4-7 ёшгача анчагина кучайиб, сўнгра 8-10 
ёшларда эса бирмунча пасаяр экан. Шулардан маълумки, валеологик 
фикрлар, тарбиялашлик чақалоқ ва ёш болаларда ўзига хос бўлишлигини 
ҳамма вақт назарда тузиш лозим экан.
Мактаб ёшигача бўлган болаларга валеологик
тушунчани қуллаш усули
Мактабгача бўлган болаларга валеологик маданиятни сингдириш ҳар 
бир оилада, ҳар бир жамиятда «соғлом турмуш тарзи» тушунчасини 
сингдириш билан бошланиши керак.
Одамзотнинг пайдо бўлишида она қорнида 9 ой мобайнида 
ривожланиш 
даврида 
миллионлаб 
жараённи 
кечади 
ва 
бундай 
мукаммалликни, имкониятни организмда табиатнинг ўзи 7-8 ёпггача 
сақлайди.
Бундай жисмоний, акл-заковат, аҳлоқий шаклланишлар, табиатдан 
иқтидорлик, авлоддан истеъдодликларни узида мужассамлаштиради. 
Агарда бундай хусусиятларни тараккиётдаги 4 ёшлик даврини 100% деб 
олсак, у 5-6 ёшга борганда 6-8 мартага ошади, 7-8 ёшда 9-10 мартага яъни 
800-1000%га ортади. Аммо 10 ёшдан сўнг у 200%ни ташкил қилса, 20- 
ЗОёшга бориб ундан 10% колади, холос. Шунинг учун бола тарбияси 
саломатлик бўйича ўкимишли-билимдон шифокор, уқимишли-билимдон 
ота-она ҳамда билимдон-укимишли тарбиячи-валеолог қулида бўлиши 
керак.
Валеологик тарбияларни иложи борича очиқ ҳавода ҳамда тиббиёт 
ходимлари ва умумий педагогика билан биргалиқда олиб боришлик керак.
Соғлом болаларни чиниқтиришда бошланғич шифокор текширувидан 
ўтиши ва бир йилдан 2-3 марта кўрикдан ўтиши керак, бирор касалликка 
йўликкан болалар эса доимо шифокор-педагог назоратида булиши керак. 
Чиниктиришликнинг давомати шароитга қараб 15-20 дақиқа ва айрим 
ҳолларда 
иссикроқ ҳолатларда 
60 дақиқагача 
бўлиши 
мумкин. 
Шунингдек, 
шифокор-валеолог ўз 
фаолиятани 
ота-оналар 
билан 
биргаликда фаолият кўрсатипш лозим.
Хулоса
Физкультура ва спорт болаларни, ёшларни, уларни ёши, жисмоний 
ҳолати, куч-қуввати, руҳий ҳолати - психологик хусусиятлари ва
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

кобилиятига қараб ўзига хос бўлган физкулътура ва спортнинг туридан 
танлаб жалб этиш ксрак. Бунда дастлаб оз-оздан харакатга ўргатиб, эркин 
ҳолда 
шуғалланишлари 
ва 
турли 
хю
1
ларини 
ўргатиш 
билан 
машғулотларга жалб этиш керак. Шунингдек машқлар даврида бирор 
камчилик, нокулайли ёки у ёки бу жароҳат олган такдирда тезда тегишли 
ёрдам кўрсатиб, келгусида кўрқиб қолмасликларини ҳисобга олиб, 
тушунтириш йўли билан - психологик нуқтаи назардан тарбиялаш 
уларнинг соғлигини сақлаш - валеологик ёшдошишлик энг муҳим 
методологик тарбия ҳисобланади.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---