Toshkent davlat yuridik instituti o. M. Mad aliyev prokuror nazorati

xususiylashtirishga, 
kichik, qo‘shma, xususiy korxonalar, hissa- 
dorlik 
jam i/atlari faoliyatini tartibga solishga qaratilgan qonunlar 
ijrosi ustidan 
m untazam nazorat olib borilsin.
2.13.
Inson va fuqarolaming 0 ‘zbekiston Respublikasi Konstitu- 
tsiyasi va qonunlarida belgilab berilgan huquq va erkinliklarini himoya 
qilish prokuratura organlarining jam iyat oldidagi eng m uhim
vazifasidir.
Shunda prokuror vakolatlari:
• fuqarolaming shaxsiy huquq va erkinliklarini, ularning daxl- 
sizlik, fikrlash, so‘z va e ’tiqod hamda vijdon erkinligi huquqlarini 
kafolatlarini ta ’minlash;
• 0 ‘zbekiston Respublikasi fuqarolarining siyosiy huquqlarini, 
ya’ni jam iyat va davlat ishlarini boshqarishda bevosita hamda o ‘z 
vakillari orqali ishtirok etish, 0 ‘zbekiston Respublikasi qonunlariga 
muvofiq, jam oat birlashmalariga, siyosiy partiyalarga birlashish va 
ommaviy harakatlarda qatnashish huquqlarini amalga oshirishda 
ularning erkinliklarini himoyalash;
• shaxsning vakolatli davlat organlariga, muassasalariga yoki 
xalq vakillariga ariza, taklif va shikoyatlar bilan murojaat qilish 
huquqini ushbu idoralar tom onidan ta ’minlanishini nazorat qilish;
• fuqarolaming mulkka ega bo‘lish huquqini, ulaming mulkini 
daxlsizligini muhofaza qilish;
• shaxsning mehnat qilish, erkin kasb tanlash, adolatli hamda 
xavfsiz mehnat sharoitlarida ishlashga, o‘z faoliyatlari Uchun o‘z vaqtida 
haq olish, mehnat ta’tiliga chiqish hamda qonunda ko‘rsatilgan tartibda 
ishsizlikdan himoyalanishga doir huquqlarini himoyalash;
• har bir shaxsning qariganda, m ehnat layoqatini yo‘qotganda, 
shuningdek, boquvchisidan mahrum bo'lganda va qonunda nazarda 
tutilgan boshqa hollarda ijtimoiy himoyalanish, pensiya ta ’minoti 
h u q u q larin i aholining ijtim oiy him oyaga m uhtoj yolg‘izlar, 
nogironlar, qariyalar va aholining kam ta ’minlangan qismiga alohida 
e ’tibor bergan holda muhofazasini ta ’minlash;
• bozor m unosabatlari rivojlanayotgan bir paytda sog'liqni 
saqlash, onalik va bolalikni himoyalash, bepul malakali tibbiy xiz- 
m at ko'rsatishga oid huquqlarni muhofaza qilish;
• fuqarolaming bilim olish huquqi, ilmiy va texnikaviy ijod 
erkinligi, madaniyat yutuqlaridan foydalanish huquqlarini amalga 
oshirilishiga ko‘m ak berishga yo‘naltirilsin.
3
-
21
33

---

2.14. Aholini ish bilan ta ’minlash va mehnat to‘g‘risidagi qonun­
lar ijrosi ustidan nazorat asosiy vazifa, deb belgilansin. Shunda alo- 
hida e’tibor ijtimoiy himoyaga muhtoj bo‘lgan fuqarolar qatlamlariga 
belgilangan imtiyozlami ta ’minlashga doir qonunlar ijrosiga qaratilsin.
Tashkilot va korxonalar ishlab chiqarish faoliyatini qayta tashkil 
qilish, takomillashtirish, xususiylashtirish va iqtisodiy islohotlar 
munosabati bilan ish joylarining qisqartirilishi oqibatida ishdan 
bo ‘shab qolgan xodim larni ish bilan ta ’minlash haqidagi qonunlar 
ijrosi ustidan nazoratning ta ’sirchanligi oshirilsin.
2.15. Fuqarolaming xat, ariza va shikoyatlari, korxona, tashkilot 
va muassasalaming murojaatlariga mas’uliyatsizlik va sansalorlik bilan 
munosabatda bo‘Iish, ijtimoiy adolat talablariga rioya etmaslik, inson 
va fuqaroning ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy ham da shaxsiy huquqlari 
va erkinliklariga to ‘sqinlik qilish hollariga barham berish haqidagi 
qonunlar ijrosi ustidan nazorat keskin kuchaytirilsin.
2.16. Davlat boshqaruv idoralari, o ‘zini o ‘zi boshqarish organ­
lari, hokim lar va m ansabdor shaxslar tom onidan fuqarolar va 
yuridik shaxslar manfaatlariga zid ravishda qabul qilingan noqonuniy 
hujjatlarni aniqlash va ularni bekor qilish yoki qonunga muvofiq- 
lashtirish yuzasidan m untazam tekshirishlar o ‘tkazilsin.
Bunda respublika vazirliklari, konsemlari, korporatsiyalar, asso- 
tsiatsiyalar, viloyat, shahar va tum an hokimlari, boshqaruv ham da 
fuqarolam ing o ‘zini o ‘zi boshqarish organlari tom onidan qabul 
qilinayotgan m e’yoriy-huquqiy hujjatlaming hamda davlat organlari 
va nazorat idoralari rahbar va m ansabdor shaxslari tom onidan 
fuqarolar va m ansabdor shaxslami m a’muriy javobgarlikka tortish 
haqidagi qarorlari qonuniyligiga alohida e ’tibor qaratilsin.
Protest keltirish yo‘li bilan qonunga zid bo‘lgan huquqiy hujjat 
ham da noqonuniy qarorlar bekor qilinishi yoki ulaming qonun 
talablariga moslashtirilishiga erishilsin. Protestni qanoatlantirish rad 
etilganda, shuningdek, protest qonunda belgilangan m uddat ichida 
ко‘rib chiqilm agan taqdirda, bir oylik m uddat ichida ana shu 
hujjatni g‘ayriqonuniy deb e ’tiro f etish to £g£risida ariza bilan sudga 
m urojaat etilishi ta ’m inlansin.
H udud prokurorlari tom onidan respublika boshqaruv organ­
larining qonunga zid bo ‘lgan hujjatlari aniqlangan taqdirda, bu 
hujjatni qonunda belgilangan tartibda bekor qilinishini so‘rab, 
tegishli taqdim nom a bilan 0 ‘zbekiston Respublikasi Bosh prokura- 
turasiga murojaat qilish amaliyoti yo‘lga,qo‘yilsin.
34

---

3. Nazorat tekshiruvlari huquqbuzarlikning oldini olishga yo‘nal- 
tirilib, ishning to‘g‘ri va aniq rejalashtirilishiga jiddiv e’tibor qaratilsin.
Tekshirishning yo‘nalishidan qat’i nazar, bu obyektda qabul 
qilinayotgan huquqiy hujjatlarning 0 ‘zbekiston Respublikasi 
Konstitutsiyasi va qonunlariga muvofiqligini, shuningdek, fuqarolar- 
dan kelib tushgan murojaatlarning hal etilishida qonunlarga rioya 
qilinishini ham da huquqiy xizmat ishining samaradorligini o ‘rga- 
nishga kompleks yondashilgan holda har bir tekshirish rejalariga 
majburiy tartibda kiritilishi qat’iy belgilansin.
Qonun buzilishlari va ularni keltirib chiqarayotgan shart-sharoit- 
larni bartaraf qilish maqsadida nazorat tartibida takroriy tek- 
shirishlarni o ‘tkazish amaliyotidan keng foydalanilsin.
4. Nazorat tartibida qonunlar ijrosi ustidan tekshiruv uslubi 
takomillashtirilib borilsin, tekshiruvlarga tegishli mutaxassislarni 
jalb etish, prokuror nazorat hujjatlari: protest, taqdim nom a, ariza, 
qaror va ogohlantiruvlarning sifatli bo‘lishi ta ’minlansin, huquq- 
buzarlikni keltirib chiqarayotgan sabab va shart-sharoitlar chuqur 
tahlil etilib, ularning oldini olish, qonunni buzgan shaxslarga nis- 
batan chora ko‘rish to ‘g‘risida mutasaddi rahbarlarga aniq takliflar 
kiritilsin. Prokuror nazorati hujjatini m ehnat jamoasida, o ‘z ishti- 
rokida, oshkora ko‘rilishiga va natijasi ommaviy axborot vositalarida 
keng yoritilishiga erishilsin.
Respublika Bosh prokuraturasi fuqarolaming huquq va erkin­
liklari, jamiyat va davlat manfaatlarini himoya qilish boshqarmasi 
hamda Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar, Toshkent shahar, 
0 ‘zbekiston Transport va Harbiy prokurorlari quyi prokurorlar 
tom onidan q o ‘llanilgan prokuror nazorati hujjatlarining sifati 
m untazam ravishda o ‘rganilib borilsin.
Quyi prokurorlar tom onidan qo'llangan prokuror nazorati 
hujjatlari har oyda yuqori tuaivchi prokurorga o‘rganish uchun yubo­
rilishi ta ’minlansin.
Prokuror nazorati hujjatlarinmg soniga qarab, baho berish am a­
liyotidan to ‘liq voz kechilsin. Shu munosabat bilan quyi turuvchi 
barcha prokurorlarga bir turdagi pro k u ro r nazorati hujjatini 
ikkinchisi bilan almashtirish q at’iyan taqiqlansin.
5. Prokuratura idoralarining nazorat faoliyatini tashkil etishda 
qonunbuzarliklarni aniqlash va oldini olishda huquqni muhofaza 
qiluvchi boshqa idoralar bilan ham korlikni yanada yaxshilash 
choralari ko‘rilsin.
Tekshiruv-nazorati idoralari bilan o ‘zaro amaliy aloqa o ‘rnatilib, 
qonunlar ijrosi ustidan birgalikda tekshirishlar o ‘tkazilib borilsin.
35

---

Davlat va tarm oq nazorat idoralari tom onidan ko‘rilgan choralar- 
ning qonuniyligi ustidan nazorat kuchaytirilsin. Bunda nazorat- 
tekshiruv idoralari faoliyatining qonuniyligi ustidan m untazam va 
maqsadli nazorat o ‘matilishini ta ’minlash maqsadida har chorakda 
kamida bir marotaba tekshirishlar o ‘tkazib borilsin.
Ushbu organlar xodimlarining qonunsiz harakatlari va ular tom o­
nidan sodir etilgan suiiste’molliklar to‘g‘risida prokuratura organlariga 
kelib tushgan murojaatlar bo‘yicha chuqur va har tomonlama tek­
shirishlar o ‘tkazilishi ta ’minlansin. Murojaatlardagi tasdiqlangan 
holatlar bo‘yicha qonunning buzilishiga yo‘l qo'ygan shaxslami jinoiy 
javobgarlikka tortishgacha bo ‘lgan qat’iy choralar ko'rilsin.
Huquqni muhofaza qiluvchi idoralar muhokamasiga yuborilgan 
materiallarning qonuniy hal etilishini tekshirib borish maqsadida 
yiliga ikki marotaba taqqoslam a m a’lum otnom alar tuzilsin.
Idoraviy boshqamv va tekshiruv organlari faoliyatlarida qonun- 
larga rioya etilishi b o ‘yicha prokuror nazorati ahvoli har 6 oyda bir 
m arotaba umumlashtirilib borilsin. 
*
6. Fuqarolam ing huquq va erkinliklari buzilgan taqdirda, 
protsessual qonun norm alarida belgilangan tartibda, sudga d a’vo 
(ariza) berish huquqidan keng foydalanilsin. Bu vakolat, ayniqsa, 
fuqarolaming m ehnat qilish, ijtimoiy ta ’m inot, sog'liqni saqlash, 
onalik va bolalikka oid hamda boshqa shaxsiy huquq va erkinliklarini 
himoya qilishga yo'naltirilsin.
Shunda sog£lig£i, yoshi (voyaga yetmaganlar, qariyalar) yoki 
boshqa sabablarga ko£ra, sud orqali o £z huquqlarini shaxsan himoya 
qila olmaydigan fuqarolaming manfaatida sudga da’vo (ariza) taqdim 
etish prokuroming vazifasi ekanligiga jiddiy e ’tibor qaratilsin.
Xo£jalik huquqiy munosabatlarda qonuniylikni mustahkamlash 
maqsadida xo‘jalik yurituvchi subyektlar, davlat va jamiyat tashki- 
lotlariga yetkazilgan zarami, shartnoma majburiyatlarini bajarilishi, 
bankrot deb topish va xo£jalik munosabatlaridan kelib chiquvchi boshqa 
masalalar yuzasidan da’vo kiritish muhim vazifa deb hisoblansin.
Korxona, tashkilot va muassasalar manfaatlariga yetkazilgan 
moddiy zararni regress tartibida d a’vo qo ‘zg£atish yo£li bilan m uta- 
saddi mansabdor shaxslardan undirilishiga erishilsin.
7. 0 ‘zbekiston Respublikasi prokuraturasi fuqarolaming huquq 
va erkinliklari, jam iyat va davlat m anfaatlarini him oya qilish 
boshqarmasi va tegishli b o £limlar, Qoraqalpog‘iston Respublikasi, 
viloyatlar, Toshkent shahar, 0 ‘zbekiston Transport va Qurolli Kuch- 
lari Harbiy prokurorlariga:
36

---

7.1. Tekshirishlarni o ‘tkazishda yo‘l qo‘yilayotgan xato va kam- 
chiliklarning oldini olishga, sifati va samaradorligini ta ’minlashga, 
har hisobot davrining boshida nazorat-tekshiruv, iqtisodiyot va sta- 
tistika hamda boshqa idoralaming qonunchilik haqidagi m a’lumot- 
larini olish va yozma ravishda tahlil qilib, ulardan nazorat faoliyatini 
rejalashtirishda foydalanishga erishish.
7.2. Mahkamalar faoliyatini, birinchi navbatda, tum an va shahar 
prokuraturalarining nazorat faoliyatini yaxshilashga qaratish, ularga 
uslubiy va amaliy yordam ko‘rsatib borish, quyi pog‘onadagi barcha 
prokuratura idoralarining qonunlar ijrosini tekshirishda va huquq- 
buzarliklarga qarshi kurashda o‘zaro hamkorligini ta ’minlash.
Prokuratura organlarining faoliyatiga har qanday qonunsiz 
aralashishlar haqida zudlik bilan yuqori turuvchi prokurorga axborot 
berilsin.
Viloyatlar, Toshkent shahar, tum an va shahar ham da ularga 
tenglashtirilgan prokurorlar har yili tegishli hudud xalq deputatlari 
kengashlariga, zarur hollarda esa fuqarolaming o ‘zini o ‘zi bosh- 
qarish organlariga qonuniylik ahvoli haqida axborot taqdim etsinlar.
7.3. Qonunchilikni mustahkamlash muammolari va prokuror- 
tergov xodim lari m alakasini oshirish markazi bilan xodim lar 
m alakasini oshirishda, um um iy nazorat sifatini yaxshilashga 
qaratilgan tavsiya va qo‘llanmalar ishlab chiqishda ijodiy hamkorlikni 
rivojlantirish topshirilsin.
8. K o‘rsatilgan vazifalarni tegishli bo ‘lim va boshqarmalar uzviy 
va doimiy hamkorlikda amalga oshirishlari ta ’minlansin.
9. Respublika Bosh prokuraturasi kadrlar boshqarm asiga, 
Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar, Toshkent shahar, 0 ‘zbe- 
kiston Qurolli Kuchlari Harbiy, Transport, ixtisoslashgan, shahar- 
tum an prokuraturalarida um umiy nazorat sohasida xizmat qilish 
uchun tajribali va malakali kadrlam i tanlash, kasb mahoratiga ega 
b o ‘lgan xodimlar qo'nimsizligiga yo‘l qo'ymaslik topshirilsin.
Viloyat va unga tenglashtirilgan prokurorlar fuqarolaming huquq 
va erkinliklari, jamiyat va davlat manfaatlarini himoya qilish borasida 
nazorat ishini tashkil etish uchun shaxsan m as’ul va javobgardirlar.