Musiqa nazariyasi

4.Musiqa shaklida rivojlantirish tamoyillari.
Musiqiy shakl vaqt davomida yoritilib ayon bо‘ladi va jarayon, ya’ni 
rivojlanishdan iborat bо‘ladi. Musiqiy shaklninng yoritilib berilishida 
rivojlantirishning beshta tamoyili katta о‘rin tutadi. 
Birinchi tamoyil – takrorlanish. 
Bu bir xil
 
kadensiyali yakun bilan aynan 
takrorlanish. Cholg‘u musiqasida oddiy takrorlanish kо‘pincha bir martagina 
qо‘llanadi (Betxoven Sonata op 31, №3, 1 q). 
Ikkinchi tamoyil – о‘zgartirilgan takrorlanish, 
kо‘pincha variantlash deb 
ataladi. Bunday takrorlanish tuzilma uzunligi va kadensiyasini saqlangan holda 
oddiy takrorlanishning о‘rnini bosishi mumkin. Variantlangan repriza istalgan 
о‘zgarishlari bilan hamisha alohida qism deb hisoblanadi: a+b+a
1
. 
 Uchinchi tamoyil – rivojlov. 
Rivojlovda mavzu qismlarining о‘sha 
balandlikda, oddiy yoki о‘zgartirilgan, ya’ni, yangi garmoniyada, yangi tonallikda, 
turli ovozlarda takrori rо‘y beradi. Avval alohida-alohida jaranglagan elementlar 
endi ketma-ket yoki bir vaqtdagi bog‘lanishda kelishi mumkin.
Tо‘rtinchi tamoyil – yasama kontrast. 
U dastlabki mavzuning yangisiga 
aylantirlishini kо‘zda tutadi.
Beshinchi tamoyil – chog‘ishtirma-kontrast- – 
avval bayon qilingan 
mavzuga qarama
-
qarshi qо‘yiladigan va, ba’zan hatto juda sezilarli tafovutga 
qaramay, u bilan badiiy bir butunlik hosil qiladigan yangi mavzuni kiritish bilan 
hosil qilinadi.
Qarama-qarshilik sakramalar bilan ta’kidlangan yoki izchil о‘tish bilan 
yumshatilgan bо‘lishi mumkin. Qarshi qо‘yilgan mavzular о‘rtasida katta 
tafovutlar bо‘lmasa, bu kontrast 
bir planli
bо‘lishi mumkin. Sur’at о‘zgarishi bilan 
kechadigan sezilarli kontrastni 
turli planli
kontrast deb yuritiladi.

---

66