Musiqa nazariyasi

Muqaddima (kirish). 
Mustaqil muqaddima bilan ochiladigan sonata shakli 
asarlari uchrab turadi. Sonata shaklining, odatda, tez, kuchli sur’atiga nisbatan (so-
nata allegro), muqaddima sur’ati sekin, bosiq bо‘ladi. 
Muqaddima, odatda, asosiy tonallikdan boshlanadi. Ayrim hollarda u 
butun muqaddima davomida saqlanib qoladi, boshqa hollarda esa, ekspozitsiya 
oldidan asosiy tonallikka qaytish bilan, xatto uzoq tonalliklarga ham modulyatsiya 
rо‘y beradi (Betxoven. 8-
 
Sonata). 
Kо‘pincha muqaddima boshlanishidan dominanta funksiyaci yoki 
dominanta organ punktida о‘tkaziladi (Betxoven. Leonora № 3). 
Muqaddima oxirida sonata shakli boshlanishiga olib keladigan dominant 
garmoniya yoki dominantadagi organ punkti beriladi.

---

100 
Muqaddima о‘lchamlari (hajmi) turlicha: bir necha taktdan (Shopen. 
b-moll
Sonatasi
)
о‘lchamlariga kо‘ra ancha katta tuzilmagacha (Betxoven. 8- Sonata) 
bо‘ladi.
Muqaddimaning ahamiyati, uning sonata shakli bilan keyingi aloqasi 
turlicha bо‘lishi mumkin. Betxoven ijodida muqaddima mavzusi sonata shakli 
rivojining eng muhim bо‘g‘inli vaziyatlarida paydo bо‘lib, jiddiy dramaturgik rol 
о‘ynaydi. Masalan,Betxovenning 8-sonatasi muqaddima mavzusi rivojlov va koda 
boshida paydo bо‘ladi, rivojlovning о‘zida ishtirok etadi.
13.
Sonata shakli dramaturgiyasi. 
Sonata shakli dramaturgiyasi yirik 
dramatik adabiy janrlari (drama, roman) dramaturgiyasiga о‘xshab ketadi. U, 
ayniqsa patetik xarakterdagi, tez sur’atli asarlarda (sonatali allegro) yorqin 
namoyon bо‘ladi.
Sonata shaklining mohiyati undagi rivojlantiruvchilik (shakl hosil qilish) 
jarayonidan iborat. Bu jarayon butunlik va qismlar strukturasini, mavzu materiali 
ketma-ketligini, modulyatsion aloqalar va tonallik nisbatlarini belgilab beradi. 
Sonata shakl hosil qilish tamoyili keyingi bо‘lim va mavzularning intensiv 
tayyorlashda ifodalanadigan dinamik keskinlik bilan tavsiflanadi.