O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi a. Matkarimov, F. Ahmadjonov

13-rasm.
 
Po‘lat tarkibiga kiruvchi elementlarning belgilanishi.

---

43
miqdorini ko‘rsàtàdi. Hàrflàrdàn keyingi ràqàmlàr legirlovchi
elementning o‘rtàchà miqdorini ko‘rsàtàdi.
13- rasmda po‘lat tarkibiga kiruvchi elementlarning belgila-
nishi keltirilgan.
Àgàr elementning miqdori 1 % dan kàm yoki ungà teng
bo‘lsà, u holdà ràqàm bo‘lmàydi.
Yuqori sifàtli po‘latlàrdà belgining oxiridà À hàrfi turàdi.
Màsàlàn, tàrkibidà 0,28–0,35 % S, 0,8–1,1 % Cr, 0,9–1,2 %
Mn, 0,8–1,2 % Si bo‘lgàn po‘lat 30HGSÀ tàrzidà belgilànàdi.
Muràkkàb legirlàngàn àsbobsozlik po‘latlàrini màrkàlàsh
konstruksion po‘latlàrni màrkàlàshdàn birmunchà fàrq qilàdi.
Màsàlàn, H12M po‘lati tàrkibidà 1,45–1,70 % S, 11–12,5 %
Cr, 0,5–0,8 % Mo bo‘làdi (14- rasm). Shàrchali podshiðniklàr
yasàlàdigan po‘latlàr SH hàrfi bilàn, tezkesàr po‘latlàr P hàrfi
bilàn belgilànàdi.
3.8. Legirlàngàn po‘latlàrgà termik ishlov berish
Dàvlàt stàndàrtigà kiritilmàgàn po‘latlàrning tàjribà màr-
kàlàri EI, EP, DI hàrflàri và tàrtib ràqàm bilàn belgilànàdi.
Màsàlàn, EI 956, EI 958, EP 478, DI 22, DI 42 và hokàzo.
11—12,5 %
Cr
0,5—0,8 %
Mo
H12M
1,45—1,7 %
S
14-rasm.
H12M po‘latining tarkibiy tuzilishi.

---

44
Legirlovchi temirning àllotropik o‘zgàrishlàri faqat hàro-
ràtgàginà emàs, bàlki qizdirish và sovitishdà po‘latdà sodir
bo‘làdigàn singish (diffuziya) jàràyonlàrining borish tezligigà
hàm tà’sir etàdi. Shu sàbàbli legirlàngàn po‘latgà termik ishlov
berish rejimlàri oddiy uglerodli po‘latgà ishlov berish rejim-
làridàn farq qiladi
.
Legirlàngàn po‘latlàrgà termik ishlov berishdà legirlovchi
elementlàr miqdori qancha ko‘p bo‘lsà, qizdirish tezligi shun-
chà pàst bo‘lishi keràk. Legirlovchi elementlàrning hàmmàsi
(kobàltdàn tàshqàri) po‘latning issiqlik o‘tkàzuvchànligini
yomonlàshtiràdi, shu sàbàbli sirtidàgi và ichkarisidàgi hàroràt-
làr fàrqi kàttàligi tufàyli detàllàr tob tàshlàmàsligi, ichki dàrz-
làr và boshqa nuqsonlàri bo‘lmàsligi uchun legirlàngàn po‘-
latlàrdàn tàyyorlàngàn detàllàr uglerodli po‘làtlàrdàn tày-
yorlàngàn detàllàrgà qàràgàndà ànchà sekin và bir tekis qiz-
dirilàdi.
Legirlàngàn po‘latlàrning sovish tezligi tàlàb etilàdigàn
mexanik xossàlàrigà bog‘liq bo‘làdi, lekin uglerodli po‘latlàrning
sovish tezligigà qàràgàndà doimo ànchà pàst bo‘làdi. 15- rasmda