A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

EVKOMMIYADOSHLAR (EUCOMMIACEAE) OILASI
EVKOMMIYA (EUCOMMIA) TURKUMI
Bu oilaning 
Evkommiya 
deb ataladigan bitta turkumi bor. U shbu 
turkumning yagona turi 
qayrag‘ochsimon evkommiya yoki xitoy

---

guttapercha daraxti (Eusommia ulmoides Oliv.) 
Xitoyning subtropik 
hududlarida keng tarqalgan muhim texnik xomashyo beruvchi daraxt 
hisoblanadi. U kichikroq daraxt, shox-shabbasi uzun, tuxumsimon, kul 
rangda. Barglari oddiy tuzilgan, navbat bilan joylashadi. Ular oval, 
cho‘ziq shaklda, uchki tomoni bir oz cho'ziq, cheti o‘tkir tishchali 
b o ‘lib, yuz tomoni tuksiz, to‘q yashil, orqa tomoni kalta tukli, kuzda 
to ‘kilib ketadi. Evkommiya bir uyli o ‘simlik, ayrim vaqtlarda faqat 
changchi gullari rivojlanadi. Ular kalta bandli b o iad i. Mevasi yassi, bir 
u ru g ii yong'oqcha. Evkommiya to‘nkasidan ko‘karadi, uni urugidan va 
qalamchadan hamda parxish y o ii bilan ko‘paytirish mumkin.
Evkommiya Xitoyning markaziy subtropik tumanlarida tarqalgan. 
MDH da XX asming boshlaridan Kavkazda ekila boshlandi. Hozir 
Ukrainada, Toshkentda ekilmoqda. U xushmanzara daraxt boiishidan 
qat’i nazar, undan guttapercha (rezina uchun xomashyo) olinadi. 
Evkommiya issiqsevar o ‘simlik. Unumdor yerlarda yaxshi o ‘sadi.
MAGNOLIYADOSHLAR (MAGNOLIACEAE) OILASI
Bu oilaga, odatda, bargi yirik, navbatlashib joylashgan, cheti tekis 
daraxt va butalar kiradi. Ulaming ayrim turlari kuzda bargini to‘kadi, 
boshqalari to'kmay, doim yashilligicha qoladi. Ulaming guli yirik, 
to ‘g‘ri tuzilgan, ikki jinsli b o iib , qubbasimon soxta quruq meva hosil 
qiladi. Ba’zi turlarining mevasi sershira. Oilaning asosiy turkumi: 
magnoliya (Magnolia) va lola daraxt (Liriodendron) 
dir.
MAGNOLIYA (MAGNOLIA) TURKUMI
Magnoliya barglari doim yashil yoki to ‘kilib turadigan nihoyatda 
go‘zal daraxtdir. Uning bir qancha turi bo iib, Shimoliy Amerikada va 
janubi-sharqiy Osiyoda tarqalgan. Shimoliy Amerikada o‘sadigan- 
larining bargi doim yashil boiadi. Barglari oddiy, seret, cheti tekis 
boiadi. Gullari bittadan, yirik, diametri 10-25 sm ga yaqin, oq yoki 
pushti, nihoyatda xushbo‘y. Gulqo‘rg‘onda barglari 8-12 ta b o iib , har 
qaysi doirasida uchtadan joylashadi. Changchisi va urug‘chisi cheksiz 
ko‘p, ular spiral shaklda joylashadi. Magnoliya hasharotlar yordamida 
changlanadi. Mevasi k o ‘p, 1-2 u ru g ii danakcha-rezavor mevadir.
Turkum tarkibiga