A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

O sokor, qoraterak (Populus nigra 
L.) bo‘yi 30 m, diametri 1,5 m, 
shox-shabbasi keng, piramida va tuxumsimon shaklda, yirik daraxt 
bo‘lib, tanasi bitta yoki shoxlangan b o ‘ladi. Po‘stlog‘i bo‘yiga yorilgan, 
to ‘q kul rang. Shoxlari kul yoki novvoti rang. Barglari tuxumsimon yoki 
deltasimon, b o ‘yi 3-5 sm, eni 3,5 sm, o ‘tkir uchli, cheti tishchali, bargi 
bandli, bir oz tukli. Novdasi yumaloq, sariq, pushti, yashil, bir oz kalta 
tuklari bor yoki tuksiz. Barg kurtaklarining bo‘yi 18 mm, konus 
shaklida, uchli, tuksiz. Novdasidagi barglar 7,5 sm, eni 7,2 sm, 
ovalsimon-uchburchak shaklida, deltasimon, tubi keng ponasimon yoki 
tekis, cheti tishchali. Barg bandi 2,7-3,5 sm, bir oz tukli yoki tuksiz. 
Changchi gulli kurtaklarining b o ‘yi 10-12 mm, tuxumsimon, jigarrang, 
tuksiz. Kuchalasining bo‘yi 6,9 sm, eni 1 sm, ko‘p gulli, guli 24 ta 
bo‘lib, tuksiz kalta bandda joylashadi. Gulyon bargchalari pardasimon, 
qo‘ng‘ir rangda, bo‘yi 3-5 mm, keng yoki yumaloq shaklda, tubi 
ponasimon, tuksiz, cheti chuqur o ‘yiq. Urug‘chi gulli kurtaklarining 
bo‘yi 14-16 mm, juvoldizsimon, silliq, yashil-qo‘ng‘ir rangda, yelimli, 
tuksiz. Kuchalasining bo‘yi 5-7 sm, eni 0,8 sm, kalta tukli, ko‘p gulli, 
guli 33-40 ta bo‘lib, 15 mm li gulbandchada joylashadi. Gulyon 
bargchalari pardasimon, uchburchak shaklda, uchi uzun kiprikli. Ko‘sagi 
tuxumsimon yoki yumaloq, bo‘yi 5-7 mm, eni 3,5-5 mm, uch pallali, 
tuksiz, mayda do‘mboqchali. U rug‘i yirik bo‘lib, bo‘yi 2 mm, eni 1 mm, 
oq, cho'zinchoq, kalta kigiz tukli.
Y og‘ochi oq, o ‘zagi qo‘ng‘ir rangda, yumshoq, yengil bo‘lib, 
qiyshaymaydi, yorilmaydi, keyinchalik qorayadi. Shuning uchun ham u 
qoraterak deb ataladi. Y og‘ochida selluloza miqdori 50% ni tashkil 
etadi. O lq ildizi sershox. Suv bosishiga va sovuqqa chidamli. Qora 
terakning k o ‘p shakllari bo‘lib, ular barg plastinkasining tuzilishiga 
ko‘ra bir-biridan farq qiladi. Qoraterak urug‘dan hamda qalamchadan

---

yaxshi ko‘payadi, tez o‘sadi. Kuchsiz sho‘rtob tuproqli yerlarda o ‘sa 
oladi.
Qoraterak MDH ning Yevropa qismida, Qrim va Kavkazgacha 
bo‘lgan yerlarda, G'arbiy va Sharqiy Sibirning janubiy qismida, Yenisey 
daryosi vodiylarida o'sadi. U G ‘arbiy Yevropaning (Skandinaviya, 
Irlandiya va Shotlandiyalardan tashqari) hamma yerida va Kichik 
Osiyoda ham uchraydi. Bu terak asosan daryo bo‘ylarida o ‘sadi. MDH 
ning Yevropa qismida va Markaziy Osiyo respublikalarida ko‘p ekiladi.