Oliy va o ‘rta maxsus, kasb-h unar ta ’limi ilm iy-m etodik birlashm alari faoliyatin I muvofiqlashtiruvchi Kengash tomonidan nashrga tavsiya etilgan

1.3. Iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish sharoitida
haholarning ahamiyati
Barcha jamiyatlarda baholar iqtisodiyot tarmoqlarining 
faoliyati va rivojlanib borishini hisoblab hamda aniqlab beruvchi 
kategoriya bo‘lib kelgan.
Mamlakatimiz korxona va tashkilotlarida baholami belgilash 
tartibi va qoidalari 0 ‘zbekiston Respublikasining «Baholash

---

faoliyati to ‘g‘risida»gi qonunida ko‘rsatib berilgan1. Baholami 
nazariy jihatdan ko‘rib chiqsak, ularda naflilik va baho o‘rtasida 
aniq bog‘liqlik mavjud. Bu bog‘liqlik shundaki, iste’molchi 
uchun nafsiz buyumning hech qanday bahosi bo‘lmaydi, 
aksincha buyumning nafliligi (foydaliligi) qancha yuqori bo‘lsa, 
uning bahosi ham shuncha yuqori bo‘ladi. Bundan tashqari, 
iqtisodchilar bahoning darajasiga ta’sir etuvchi boshqa omilni 
ham ko‘rsatadilar. Bu ishlab chiqarish sarflari, ya’ni xarajatlari 
bo‘lib, bahoning shakllanishida muhim o ‘rin tutadi. Hozirgi 
sharoitda ishlab chiqarish, ish bajarish va xizmat ko‘rsatish, 
bular barchasi ular uchun qilingan xarajatlar asosida baho- 
lanadi. Iqtisodiy islohotlar davrida baholar muhim iqtisodiy 
parametr bo‘lib, korxonaning faoliyatini ko‘rsatib beradi. 
Baholar ishlab chiqarish strukturasini aniqlaydi.
Bozor m unosabatlarigacha bo'lgan davrda, m arkaz- 
lashtirilgan iqtisodiyotda baholar tizimi asosan markazdan 
boshqarilar edi. Ko‘pgina mahsulot va tovarlar uchun asosan 
yagona baholar amal qilgan. Baholami belgilashda ishlab 
chiqarish hajmi, talab va taklif, bozor konyunkturasi kabi 
omillar juda kam hisobga olingan. Bular hammasi bozor 
munosabatlariga o‘tish davrida mikroiqtisodiyot va makroiq- 
tisodiyotga o‘z ta’sirini ko‘rsatdi, xomashyo va materiallar baho- 
sining pasayib ketishiga olib keldi. 0 ‘tish davrining dastlabki 
bosqichlarida korxonalami rentabellik darajasiga ko‘tarishda 
qiyinchiliklar yuzaga keldi. Baholarning asosiy turlari: ulguiji, 
chakana va xarid baholari o‘rtasidagi aloqalar o ‘matilishida 
kelishilgan va shartnoma baholarini belgilash yo‘lga qo‘yildi.
Bozor islohotlarini jadallashtirish va iqtisodiyotni yanada 
erkinlashtirish sharoitida baho korxona faoliyatini ko‘rsatib 
beradigan asosiy iqtisodiy parametr hisoblanadi. Baholar ishlab