Mehnat muhofazasi va ekologiya

3. Xavflarni guruhlashga topshiriq 
Quyida keltirilgan voqea va hodisalarni xavflar guruxlariga tavsiflab bering. 
Xavflar turi: 
1. Suv ombori to`g‘onida zilzila oqibatida damba yorildi.
2. Kimyoviy zavodda KTZM (kuchli ta‘sir etuvchi zaxarlovchi modda) tarqaldi.
3. Atom elektr stansiyasida avariya yuz berdi.
4. Ko‘prikda poyezdlar avariyaga uchradi.
5. Tog‘ oldi zonasida sel kelishi natijasida suv toshqini yuz berdi. 
6. Kanalda avariya yuz berdi.
7. Tog‘ oldi zonasida tuproq ko‘chishi yuz berdi.
8. Meliorativ mashinalarni ta‘mirlash korxonasida yong‘in.
9. Tog‘ zonasida qor ko‘chishi yuz berdi.
10. Aholi yashaydigan punktda yuqumli kasallik tarqalishi. 
Xavf turi 
Talabaning varianti 
1, 11 2, 12 3, 13 4, 14 5, 15 6, 16 7, 17 8, 18 9, 19 10,20 
1 
X
2 
X
3 
X
4 
X
5 
X
6 
X
7 
X
8 
X
9 
X
10 
X

---

13 
 
2-AMALIY MASHG‘ULOT 
MAQBUL TAVAKKAL NAZARIYASINING MOHIYATINI O‟RGANISH 
1. UMUMIY MA‟LUMOTLAR 
1990 yil sentabrda Germaniyaning Keln shahrida faoliyat xavfsizligi bo‘yicha 
Birinchi Butun jahon kongressi bo‘lib o‘tdi. Bu kongress «hayot xavfsizlikda‘ shiori 
ostida bo‘lib o‘tdi va unda faoliyat xavfsizligini ta‘minlashga ilmiy fan sifatida 
qaraldi. Bu anjumanda dunyoning turli joylaridan kelgan olim va mutaxassislar 
o‘zlarining ma‘ruza va xabarlarida doimo «tavakkal» tushunchasini qo‘lladilar. 
Xavfsizlik bo‘yicha bu tushuncha bizning texnik adabiyotlarimizda shu davrgacha 
e‘tirof qilinmagan va tarqalmagan edi. 
Tavakkalga V. Marshall quyidagicha ta‘rif beradi: tavakkal - xavflarning 
amalga oshish, sodir bo‘lish chastotasidir. 
Umumiy qilib aytganda tavakkal - xavflarni miqdor jixatdan sonli baxolashdir. 
Sonli baholash esa - ma‘lum bir davr ichida sodir bo‘lgan u yoki bu ko‘ngilsiz 
oqibatlar sonining shu davr ichida sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan ko‘ngilsiz oqibatlar 
soniga nisbatidir. 
Tavakkalni aniqlash maboynida oqibatning sinfini ko‘rsatish muximdir, ya‘ni 
nimaning tavakkali degan savolga javob berish kerak. 
Rasman tavakkal - bu chastotadir, ya‘ni takrorlanish sonidir. Lekin, tavakkal va 
chastota tushunchalarini xavfsizlik muammolariga nisbatan qo‘llanilganda ular 
o‘rtasidagi farq borligiga e‘tibor berish kerak. ―Ma‘lum bir davr ichida sodir bo‘lishi 
mumkin bo‘lgan ko‘ngilsiz oqibatlar soni‖ tushunchasini xavfsizlik muammolariga 
nisbatan ma‘lum bir shartlar asosidagina qo‘llash mumkin. 
Tavakkal shaxsiy (individual) va ijtimoiy (sotsial) turlarga bo‘linadi. 
Shaxsiy tavakkal alohida bir shaxs uchun ma‘lum turdagi xavfni xarakterlaydi. 
Ijtimoiy tavakkal - bu bir gurux odamlar uchun bo‘lgan tavakkaldir. 
Ijtimoiy tavakkal – sodir bo‘lgan hodisalar (xavflar) chastotasi bilan shu 
hodisalar natijasida zararlanganlar odamlar soni o‘rtasidagi bog‘lanishdir. 
Tavakkal va xavflarni jamoatchilik tomonidan qabul qilish sub‘ektivdir. Ko‘p 
sonli bir vaqtdagi yo‘qotishlarga olib keluvchi yagona voqealarni insonlar birdaniga 
sezadi va qabul qiladi. Shu vaqtda xususiy voqea natijasida bir yoki uncha katta 
bo‘lmagan odamlar guruxining xalok bo‘lishi shov-shuvli xolatlarga olib kelmaydi. 
Ishlab chiqarishda bir kunda 40-50 odam o‘lsa, mamlakat bo‘yicha xar xil 
xavflardan 1000 odam xayotdan ko‘z yumadi. Ammo bu ma‘lumotlar bitta avariya 
yoki janjalda 5-10 kishining o‘lishiga qaraganda uncha tafsilotli ko‘rinmaydi. Bularni 
ma‘lum bo‘lgan tavakkal muammolarini o‘rganganda albatta e‘tiborga olish kerak. 

---

14 
Tavakkalni baxolashda sub‘ektiv kamchilikdan xolis bo‘lgan usullar va 
uslubiyatlarni izlash muximdir. 
Mutaxassislarning fikricha xavflarni baxolashda tavakkalni