Mehnat muhofazasi va ekologiya

Faoliyatning potensial xavfga ega ekanligi haqida aksioma
–
Insoniyat tajribasi 
shuni ko‘rsatadiki faoliyatning har qanday turida potensial xavf mavjuddir. Demak, 
faoliyatning hech qanday bir turida mutloq (absolyut) xavfsizlikga erishib bo‘lmaydi. Bu 
tasdiq aksioma xarakteriga ega. Bu aksiomaning metodologik va evristik ahamiyati 
kattadir. 
2. Xavflarning guruhlanishi
Xavflarni kelib chiqish tabiatiga, sababiga, oqibatiga, zarariga, sohasiga, tuzilishiga 
va ta‘siriga qarab quyidagi guruxlarga bo‘lish mumkin: 
1. 
Kelib chiqish tabiatiga ko‟ra 
xavflar quyidagilarga bo‘linadi: tabiiy, texnikaviy, 
antropogen (inson bilan bog‘liq), ekologik, aralash (ikkita va undan ortiq). 
2. 
Rasmiy standart bo‟yicha
: fizik, kimyoviy, biologik va psixofiziologik. 
3. 
Salbiy oqibatlarning yuzaga kelish vaqtiga ko‟ra 
xavflar impulsli va 
kumulyativ (inson organizmida yig‘iluvchi) bo‘ladi. 
4. 
Olib keluvchi oqibatiga ko‟ra
: toliqish, kasallanish, jaroxatlanish, xalokat, 
yong‘in, o‘lim xavfi va boshqa. 
5. 
Keltiruvchi zarariga ko‟ra
: ijtimoiy, iqtisodiy, texnik, ekologik va boshqa. 
6. 
Lokalizatsiyasi (chegaralanishi) bo‟yicha
: litosfera, gidrosfera, atmosfera va 
kosmos bilan bog‘liq bo‘lgan xavflar. 
7. 
Kelib chiqish soxasiga ko‟ra
: turmushga, sportga, yo‘l - transportga, ishlab 
chiqarishga, urushga oid xavflarga bo‘linadi. 

---

12 
8. 
Tuzilishiga ko‟ra 
xavflar oddiy va xosila (oddiylarning ta‘sirida xosil qilingan) 
bo‘linadi. 
9. 
Insonga ta‟sir qilish xarakteriga ko‟ra 
faol (aktiv) va sust (passiv) xavflar 
bo‘ladi. 
Energiya xisobiga faollashadigan xavflar sust xavflarga kiradi, bularni insonning 
o‘zi vujudga keltirishi mumkin. Masalan, o‘tkir (sanchiluvchi va kesuvchi) qo‘zgalmas 
jismlar, insonlar yuradigan yuzalarning notekisligi, qiyaliklar, balandliklar, bir-biriga 
tegayotgan tekisliklar orasidagi ishqalanish va boshqalar. 
Xavflarning baxtsiz xodisa yuz berishidan oldingi (aprior) va u yuz bergandan 
keyingi (aposterior) belgilari mavjud.