Mehnat muhofazasi va ekologiya

Ikkinchi bosqich
- xavfli holatlarning ketma-ketligini belgilash, xavflar va 
hodisalar daraxtini ko‘rish. 
Uchinchi bosqich
- oqibatlarni tahlil qilish. 
Demak, xavflarning oldini olish yoki ulardan himoyalanish tadbirlarini 
ishlab chiqish ularni yuzaga keltiruvchi sabablarni aniqlashga, o‘rganishga 
asoslangan. 
Yuzaga kelgan xavflar va ularning sabablari o‘rtasida o‘zaro sabab-oqibat 
bog‘lanishi mavjud: xavf ma‘lum bir sabab oqibatidir, u sabab esa, o‘z 
navbatida, boshqa bir sabab oqibatidir va hokazo. Bu ketma-ketlik zanjirsimon 
davom etadi. 
Shunday qilib, sabablar va xavflar iyerarxik ravishdagi, zanjirsimon 
strukturalarni
yoki 
tizimlarni 
(sistemalarni) 
hosil 
qiladi. 
Bunday 
bog‘lanishlarning grafik ko‘rinishi shoxalab ketgan daraxtni eslatadi. Unga 
nisbatan ob‘ektlar xavfsizligining tahliliga bag‘ishlangan xorijiy adabiyotlarda, 
shunday tushunchalar (terminlar) ishlatiladi: ―sabablar daraxti‖, ―buzilishlar 
daraxti‖, ―xavflar daraxti‖ va ―hodisalar daraxti‖. Ko‘rilayotgan daraxtlarda 
qoida bo‘yicha sabab va xavf shoxchalari mavjud bo‘ladi. Bu esa, sabab-oqibat 
bog‘lanishlarining dialektiv xususiyatga ega ekanligini to‘liq namoyon qiladi. 
Bu shoxchalarni bir-biridan ajratish maqsadga muvofiq emas, ba‘zida aslo iloji 
yo‘q.. Shu sababli ob‘ektlarning xavfsizligini tahlil qilish jarayonida hosil 
bo‘lgan grafik ko‘rinishlarni ―sabablar va xavflar daraxtlari‖ deb nomlash 
aniqroq bo‘ladi. 
―Daraxt‖larni qurish turli ko‘ngilsiz hodisalarning sabablarini aniqlashda 
juda katta samara beradigan usul hisoblanadi. ―Daraxt‖ shohalanishining ko‘p 
bosqichli jarayon ekanligi, uning chegaralarini aniqlash maqsadida cheklashlar 
kiritishni talab qiladi. Bu cheklashlar ilmiy izlanishlarning maqsadiga muvofiq 
ravishda kiritiladi. Umuman, shoxalanishning chegarasi yangi shoxalar hosil 
qilinishining mantiqiy jihatdan maqsadga muvofiqligi asosida aniqlanadi. 

---