B. M. Mamatkulov, X. E. Rustamova jamoada hamshiralik

Uchlamchi profilaktika yoki reabilitatsiya –
bu ijtimoiy, kasbiy 
statusni tiklashga qaratilgan kompleks tibbiy, psixologik, pedagogik, 
ijtimoiy chora- tadbirlarni o‘z ichiga oladi. 
Guruh va jamoa darajasidagi tibbiy profilaktika odatda tibbiy tadbirlarni 
o‘z ichiga olib qolmasdan, balki salomatlikni mustahkamlashga 
qaratilgan kompleks dasturlarni ham qamrab oladi. 

---

130 
Profilaktik dasturlar shu sohada olib borilayotgan faoliyatlar tizimi 
– kompleks va maqsadga yo‘naltirilgan ko‘rinishlardir. Bu dasturlar 
asosan 4 ta komponentdan iborat: 
tahlil - dastur tsiklining boshlang‘ich komponenti bo‘lib, aholining 
salomatlik holatini, uning shakllanishiga ta’sir qiluvchi omil va 
sharoitlarni o‘rganish jarayonini salomatlikni mustahkamlash, kasalliklar 
profilaktikasining imkoniyat darajasini o‘z ichiga oladi; 
rejalashtirish – ustivor yo‘nalish, maqsad, vazifa, usul va vositalarni 
tanlash jarayonini o‘z ichiga oladigan komponent; 
amalga oshirish – profilaktik dasturni bajarishda texnik, qonuniy, siyosiy 
chora - tadbirlarni o‘z ichiga oladi. 
baho berish – olingan natijalar, yuqoridagi dasturlar orqali ko‘zda 
tutilgan chora - tadbirlarning samaradorligini aniqlashga qaratilgan 
dinamik jarayon.
Dastur tsiklini baholash profilaktik dasturni boshqarishning 
tarkibiy qismi hisoblanadi. Dastur tsiklining komponentlari sog‘liqni 
saqlash sohasining turli yo‘nalishlaridan tashqari, insoniyat faoliyatining 
boshqa sohalarida ham qo‘llanishi mumkin. 
Shunday qilib, har qanday profilaktik dasturni amalga oshirish 
uning sifati va samaradorligini baholash bilan yakunlanadi. 
Tibbiy profilaktik yordam sifati – zamonaviy tibbiyot fani, tibbiy 
profilaktik texnologiyalar darajasida, jamiyat va patsientlar, ehtiyojini 
qondirishga 
qaratilgan 
tibbiy-profilaktik 
yordamni ko‘rsatishga 
qaratilgan tasdiqlovchi tavsiflar majmuasidan iborat.
Tibbiy profilaktik yordamning sifati quyidagicha tavsiflanadi: 

kasalliklar profilaktikasi va sog‘liqni mustahkamlash maqsadida 
ishlatiladigan 
resurslar, 
texnologiyalar 
va 
chora 
tadbirlarning 
adekvatligi; 

qo‘llanilayotgan tibbiy-profilaktik choralarning xavfsizligi; 

tibbiy-profilaktik chora-tadbirlarning amalga oshirishning aniqliligi; 

talab qilinayotgan tibbiy-profilaktik xizmat turining mavjudligi va 
ommabopligi; 

ko‘rsatilayotgan 
tibbiy-profilaktik 
yordamning 
doimo 
takomillashtirilganligi va qulayligi; 

---

131 

sog‘liqni saqlash tizimida patsientlarni sog‘lomlashtirish va o‘qitish 
jarayonining o‘zluksizligi va izchilligi; 

qo‘llanilayotgan tibbiy-profilaktik tadbirlarning o‘z vaqtidaligi va 
natijaviyligi; 

profilaktika faoliyatida alohida patsient, guruh va barcha aholining
ehtiyojini qondirish xususiyati; 

olingan natijalar va jarayonlarning barqarorligi; 

ijobiy, tibbiy, ijtimoiy va iqtisodiy balansga erishish uchun 
qo‘llanilayotgan tibbiy-profilaktik yordamning samaradorligi.