Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети ҳ. П. Абулқосимов, М.Ҳ. Абулқосимов иқтисодиёт қисқача изоҳли луғат «noshirlik yog‘dusi»

Қонун
 
– объектив оламдаги нарса ва ҳодисалар ўртаси
-
даги алоқадорликнинг шакли, бирор бир нарсанинг зарурий 
равишда пайдо бўлишини ифодаловчи қоида, шунингдек, 
инсоннинг жамиятдаги хатти-ҳаракатларини белгилаб бе
-
рувчи йўл-йўриқ, қоидалар йиғиндиси (аҳлоқий, ҳуқуқий, 
иқтисодий қонунлар). Назарий билимлар тизимида қонунлар 
масаласи марказий ўринни эгаллайди. Агар Беруний, Гали
-
лей, Ньютон қонунлари классик механиканинг негизини 
яратган бўлса, Ибн Синонинг тиб қонунлари тиббиёт ил
-
мининг асосини ташкил этади. Максвелл қонунлари клас
-
сик электродинамикада, генетикада Мендель қонунлари, 
иқтисодий қонунлари ҳам ана шундай аҳамият касб этади. 
Қонунлар, аввало, муносабатни ифодалайди. Гегель айтга
-
нидек, барча мавжуд нарсалар ўзаро муносабатда бўлади
-
лар, мана шу ўзаро муносабат ҳар қандай мавжудликнинг 
асосидир. Ҳар қандай қонун маълум шароитларда зарурият
-
ни ифода этади. Табиат, жамият, иқтисодиёт ва тафаккур ри
-
вожини ифодаловчи қонунларни 3 турга ажратиш мумкин: 
1) хусусий; 2) умумий; 3) энг умумий. Биринчи гуруҳдаги 
қонунлар нарса ва ҳодисалар ўртасидаги нисбатан тор дои
-
радаги алоқаларни функционал тарзда ифодалайди. Иккин
-
чи гуруҳга ҳодисаларнинг умумий хоссалари ўртасидаги 
муносабатни ифодаловчи қонунлар киради. Учинчи турдаги 
қонунлар, табиат, жамият, иқтисодиёт, тафаккур ривожининг 
энг умумий алоқадорликлари, жиҳатлари, тараққиёти, тен
-
денцияларини ифодалайди. Қонунлар 2 та функцияни бажа
-
ради: 1. Тушунтириш. Маълумки, фан бирор-бир ҳодисанинг 
шунчаки мавжудлигини, рўй беришини эътироф этмасдан, 
у қандай мавжуд бўлиши ва рўй беришини тушунтиради, 
унинг моҳиятини ҳам очиб беради. Тушунтиришнинг асо
-
сий кўринишлари қуйидагилардан иборат: сабабли, функци
-
онал, тузилмавий. 2. Башорат қилиш (уларни кўпинча на
-
зарий қонунлар деб ҳам деб аталади). Бу функция эмпирик 
қонунларнинг мавжудлигини келтириб чиқаришда, башорат 
қилишда намоён бўлади. Умуман қонун тушунчаси воқеа, 

---

438
ҳодиса ёки муносабатлар ўртасидаги ички, муҳим, зарурий, 
доимо такрорланиб турувчи, сабаб-оқибатли алоқадорлик, 
боғлиқликни ифодалайди.