Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети ҳ. П. Абулқосимов, М.Ҳ. Абулқосимов иқтисодиёт қисқача изоҳли луғат «noshirlik yog‘dusi»

Ўртача маҳсулот – жалб қилинган ҳар бир ишчи кучи ёки 
капиталнинг бир бирлигига тўғри келадиган маҳсулотга айти
-
лади. Бу эса умумий маҳсулот миқдорини умумий омил (ишчи 
кучи ёки капитал) миқдорига бўлиш йўли билан аниқланади. 
ЎМ = М/И. (ёки К).
Ўсимликчилик ялпи маҳсулоти – ўсимликларга ишлов 
бериш, парвариш қилиш натижасида етиштирилган маҳсулот 
миқдори.
Ўтиш даври – бир иқтисодий тизимдан бошқасига, 
мавжуд иқтисодий муносабатлардан бутунлай бошқа янги 
иқтисодий муносабатларга ўтиш тақозо қилинадиган давр
-
дир.

---

430
Қ
Қадриятлар –
 
бу шахс, жамият, синф, ижтимоий 
гуруҳнинг ҳаёт ва ишнинг асосий ва муҳим мақсадлари 
тўғрисидаги, шунингдек, ана шу мақсадларга эришишнинг 
асосий воситалари ҳақидаги тасаввурларидир
. 
Бирлашган 
Миллатлар Ташкилотининг Мингйиллик ривожланиш дек-
ларациясида XXI асрда Халқаро муносабатлар учун асо
-
сий қадриятлар ҳал қилувчи аҳамиятга эга бўлиши кўрса
-
тилган. Мазкур қадриятларга қуйидагилар тааллуқлидир: 
1
. Эркинлик
. Эркак ва аёллар очлик ва зўравонлик қўрқуви, 
зулм ва адолатсизликдан ҳоли бўлган, инсон учун муно
-
сиб шароитларда яшаш ва болаларини тарбиялаш ҳуқуқига 
эгадир. Халқнинг кенг иштироки ва иродасига асослан
-
ган бошқарувнинг демократик шакли бу ҳуқуқларнинг энг 
яхши кафолати ҳисобланади. 2. 
Тенглик
. Бирорта ҳам одам, 
бирорта ҳам мамлакат ривожланиш неъматларидан фой
-
даланиш имкониятларидан маҳрум қилинмаслиги керак. 
Эркаклар ва аёллар ҳуқуқлари ва имкониятларининг тенг
-
лиги кафолатланиши зарур. 3. 
Бирдамлик
. Глобал муаммо
-
лар тенглик ва ижтимоий адолатнинг асосий принциплари
-
га мувофиқ чиқимлар ва маъсулиятни адолатли тақсимлаш 
асосида ҳал этилиши керак. Азоб чекаётганлар ёки энг 
ноқулай шароитга тушиб қолганлар энг қулай вазиятда 
бўлганлардан ёрдам олиш имкониятига эга бўлишлари ке
-
рак. 4. 
Сабр – тоқатлилик
. Динлар, маданиятлар ва тиллар 
хилма-ҳиллигига қарамасдан одамлар бир-бирларини ҳурмат 
қилишлари керак. Жамиятлар доирасида ва жамиятлар ўрта
-
сидаги тафовут қўрқитишга ҳам, таъқиб қилишга ҳам асос 
бўлмаслиги зарур, балки бу турфаликка инсониятнинг энг 
қимматли бойлиги сифатида ёндашилиши зарур. Жаҳон ма
-
данияти ҳамда барча цивилизациялар ўртасидаги мулоқот 
фаол рағбатлантириб борилиши керак. 5. 
Табиатга ҳурмат. 
Барқарор ривожланиш қоидаларига мувофиқ барча тирик 
мавжудот ва табиий ресурсларни мухофаза қилиш ҳамда 

---

431
улардан оқилона фойдаланиш негизига эҳтиёткорлик тамой
-
или қўйилиши лозим. Фақат шу йўл билангина бизга таби
-
ат томонидан инъом этилган улкан бойликларни келгуси ав
-
лодлар учун сақлаб қолиш мумкин. 6. 
Умумий мажбурият
. 
Глобал иқтисодий ва ижтимоий ривожланишни бошқариш, 
шунингдек, Халқаро тинчлик ва хавфсизликка таҳдидларни 
бартараф этиш бўйича масъулият жаҳон халқлари ўртаси
-
да тақсимланиши ҳамда кўп томонламалик асосида амалга 
оширилиши зарур. Мазкур ишда жаҳондаги энг универсал ва 
энг ваколатли ташкилот ҳисобланган Бирлашган Миллатлар 
Ташкилоти марказий роль ўйнаши лозим.