Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети ҳ. П. Абулқосимов, М.Ҳ. Абулқосимов иқтисодиёт қисқача изоҳли луғат «noshirlik yog‘dusi»

Нотижорат ташкилотлари – фуқаролар ва юридик 
шахслар томонидан иқтисодий, ижтимоий, хомийлик, ма
-

---

273
даний, таълим, илмий ва бошқа вазифаларни ҳал этиш 
учун ташкил этилиб, миллий ҳисоб тизимида миллий 
иқтисодиётнинг алоҳида сектори сифатида қайд этилади. 
Нотижорат ташкилотлари давлат бошқаруви сектори, номо
-
лиявий ва молиявий муассасалар ҳамда уй хўжалиги билан 
ўзаро алоқаларида фаолият юритади. Улар инсон капита
-
лини такрор ишлаб чиқаришда фаол иштирок этадилар ва 
иқтисодиётнинг рақобатдошлигини ошириш ва фуқаролик 
жамияти шаклланишига кўмаклашадилар. Нотижорат таш
-
килотлар тижорат ташкилотларидан фарқли ўлароқ ўз ол
-
диларига фойда олиш ва уни иштирокчилари ўртасида 
тақсимлаш мақсадини қўймайди. Улар диний гуруҳлардан 
ташқари, юридик шахс мақомига эга бўлиб, хўжалик юри
-
тишда ёки жорий бошқарувида мол-мулкига эга бўлиб, ўз 
мажбуриятлари учун мулки билан жавобгар бўлади, ўз но
-
мидан мулкий ва номулкий ҳуқуқларни қўлга киритиши 
мумкин. Юридик шахс сифатида мустақил балансига, ҳисоб 
рақамига, харажатлар сметасига, муҳрларига эга ҳамда дав
-
лат регистрациясидан ўтади. Нотижорат ташкилот мулки 
таркибида бино, иншоатлар, уй фонди, асбоб – ускуналар, 
инвентарь, пул маблағлари, қимматли қоғозлар, ер участ
-
калари ва бошқа мол-мулклар. Улар ўз уставида кўрса- 
тилган мақсадларга эришиш мақсадидагина тижорат билан 
шуғулланиш, товарлар ишлаб чиқариш, хизматлар кўрсатиш 
ҳуқуқига эгадирлар. 
Нотижорат ташкилотлар мавжудли
-
ги қуйидаги сабаблар билан изоҳланади
: 1) бозор ва давлат
-
даги узилиш, камчиликларни тузатиш, тўлдириш зарурияти; 
2) истеъмолчилар ва фойдаланувчилар манфаатларига йўнал
-
тирилган тадбирларни амалга ошириш зарурияти; 3) давлат 
ва бизнес, инсон ва жамиятнинг ўзаро алоқасини таъминлаш 
учун оралиқ нотижорат ташкилотлари зарурдир. Нотижорат 
ташкилотлар иқтисодий фаолият суъекти сифатида ЯИМни 
ишлаб чиқариш ва истеъмол қилишда даромад олиш, ундан 
фойдаланиш ва қайта тақсимлашда иштирок этади. Улар то
-
монидан яратиладиган ЯИМ иш ҳақи, фойда ва амортизация 

---

274
қиймати суммасига, ишлаб чиқариш нуқтаи назаридан улар 
томонидан ишлаб чиқарилган товар ва хизматларнинг мод
-
дий харажатларини айириб ташлагандан қолган қийматига 
мувофиқ бўлади.
Нотис – фъючерли биржаларда сотувчи томонидан бел
-
гиланган шаклларда бериладиган, сотувчида биржа битимла
-
рини бажариш учун товар етказиб бериш иштиёқи борлиги
-
ни билдирувчи маълумотнома.
НОУ-ХАУ (инглизчадан – «биламан қандайлигини») иш
-
лаб чиқариш технологияси, ишлаб чиқаришни йўлга қўйиш 
учун зарурий илмий-техникавий, тижорат, ташкилий бўлим
-
лар ёки «Ноу-Хау» – янги ғоя, фикр, технологиялар ёки муам
-
моларни ўзига хос ечиш. Унинг таркибига тижорат сирлари, 
патент қилинмаган технологик жараёнлар, ишлаб чиқариш 
ҳамда савдога тааллуқли бўлган маълумотлар киради. 
Ноу-
хау
– муаллифлик гувоҳномаси (патент) билан ҳимояланмаган 
ишлаб чиқариш тажрибаси ва маҳорат сирлари.