Microsoft Word orta osiyo xalqlari antik davr tarixini organishda yunon tarixchilari asarlarining orni

II. 2. Strabon, Arrian, Diodor va Poliyen asarlarida O’rta Osiyo xalqlarining 

tarixi haqidagi ma’lumotlar  

 

 

Strabon 

 

Strabonning o’n yettn kitobdan iborat «Geografiya» asari jahon adabiyotida 

o’zining munosib o’rniga ega. Asarda antik davrlarga oid juda boy materiallar bor. 

Bu materiallar ayniqsa tarixiy jihatdan qimmatlidir. «Geografiya» asari uz davri 

uchungina emas, bugungi kunda bizning zamondoshlarimiz uchun ham o’z 

ahamiyatini yo’qotmagan. Shu tufayli bu asarda Urta Osiyoning antik davrlari 

tasviri va Strabonning hayot yo’li haqida qisqacha to’xtalib o’tishni o’z oldimizga 

maqsad qilib qo’ydik. 

Strabon eramizdan ilgarigi 64—63 yillarda Amasiya viloyatida tug’iladi. 

Yozuvchi Qora dengizdan yuz kilometr janubda, O’rta Yer dengiziga tomon 

---

 

31

cho’zilgan o’lkada tug’iladi

34

.Amasiya jug’rofiy sharoiti qulay bulgan viloyatdir. 

Bir tomondan Qora dengiz, ikkinchi tomondan Urta Yer dengizi bilan tutashgan, 

tabiati go’zal bo’lgan o’lkalardan biri edi. 

Shoh Mitridat II (eramizdan avvalgi 302—266 yillar) davrida Amasiya 

Pantiy viloyatinnig markazi edi. Shoh Fornak I (eramizgacha bo’lgan 184—157 

yillar) davrida viloyat markazi Sinon shahriga ko’chiriladi. Amasiya avvalgidek 

muhtasham va qadimiyligini saqlab qoladiyu, birok bu shaharga endi avvalgidan 

kam e’tibor berila boshlaydi. Albatta, bunday o’zaro toj-taxt urushlari Strabon 

yashagan davrgacha bo’lib o’tsada, Strabon bu tarixiy voqyealarning qanday 

kechganlignni to’liq o’rgangan edi. Bundan tashqari, shoh Nikomeda III 

(eramizdan avvalgi 74 yil), Mitridat IV (eramizdan ilgarigi 120—63 yillar), Lukull 

(eramizgacha 70 yil), Pompey (eramizdan oldingi 66 yil) davrlarida ham ko’plab 

qirg’in janglar bo’lib o’tadi. Bu jangu jadallar bevosita Amasiya shahri bilan 

bog’liq holda ro’y beradi. Bunday tarixiy voqyealarga boy shaharda Strabonning 

dunyoga kelishi favqulodda moziyning zulmat bulutlarp bilan qoplangan osmonida 

yulduz chaqnagandek bo’ldi. 

Strabonning yoshligi ajoyib va g’aroyib voqyealarga boy, adoqsiz tarixiy 

hodisalar bo’ronida o’tadi. Strabon, Gerodotning memuar asarlarigina emas, shaxsi 

hayotlari, fidoiyliklari, pokizaliklari xam biz uchun ibrat-lidir. Sayohatlar ijod 

manbaidir. Sayohat tufayli tafakkur to’lqinlari mavj uradi. Yangi fikrlar, yangi so’z 

bunyodga keladi. Bunday tafakkur xukmi, ijod hoknmligi alohida xalqlar 

uchungina emas, jahondagi ko’pgina xalqlar uchun birdek naf berishi mumkin. 

Strabon, Gerodot, Plutarx, Diodor mana shunday ilm nurini jahon aro taratgan 

adiblardir. 

Bu adiblar o’z ijodlari bilan jahonni zabt etganlar. Shamshir ko’tarib emas, 

qo’llarida kalam tutib jahongirlik qilganlar. Qalam kuchi har qanday shamshir 

                                                 

34

 

34

   Страбон. География. В семнадцати книгах. Книга седмая, глава шестая. Типографи Рис. Уязск. ., 1979 

512 с. 

34

 Страбон. География.XI, 8, 3, 

 

 

---

 

32

tig’idan ham o’tkir ekanligini antik davrlardayoq isbot etganlar. Shunday qilib ular 

o’zlari uchun mangu barhayot haykal yasaganlar.