Й. Турсунов меҳнат ҳУҚУҚИ

1.
 
Ўзбекистон Республикаси Меҳнат ва аҳолини ижтимоий 
муҳофаза қилиш вазирлигининг давлат меҳнат ҳуқуқ инспекцияси у 
ҳақда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан 1993 
йил 29 июлдаги 378-сонли қарори билан тасдиқланган Низом асосида 
фаолият юритади
99
. 
Давлат меҳнат ҳуқуқ инспекцияси Ўзбекистон Республикаси 
Меҳнат ва аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш вазирлигининг таркибий 
бўлинмаси ҳисобланади. Низомнинг 2-бандида айтилишича, инспекция 
98
Қаралсин: 
Ўзбекистон Республикаси «Прокуратура тўғрисида»ги Қонуни. Ўзбекистон 
Республикаси Қонун ҳужжатлари тўплами, 2001 йил, №20, 139-модда. 
99
Қаранг
: Ўзбекистон Республикаси ҳукумати қарорлари тўплами. 1993 йил, 7-сон, 29-
модда.

---

барча мулкчилик шаклидаги корхоналар фаолиятини улар томонидан 
меҳнат қонунлари, жамоа шартномаларига амал қилишини назорат 
қилиши, ана шу мақсадда корхоналарга тўсқинсиз кириши, зарур ҳуж-
жатларни талаб қилиб олишлари, қонун бузилиши фактлари аниқланганида 
уларни бартараф этилишини талаб қилиши мумкинлиги кўрсатиб қўйилган. 
Давлат меҳнат инспекцияси кўрсатмаси белгиланган муддатда ба-
жарилиши, ундан норози бўлинган тақдирда 10 кунлик муддат ичида 
судга мурожаат қилишлари мумкинлиги айтилган. Давлат меҳнат 
ҳуқуқий инспекциясининг қонунлар ижросини таъминлаш, қонунбузар-
ликларни таҳлил қилиш, таъсир чоралари қўллаш юзасидан бошқа вако-
латлари юқоридаги низомда белгилаб қўйилган. 
2.
 
Ўзбекистон Республикаси Меҳнат ва аҳолини ижтимоий 
муҳофаза қилиш вазирлигининг Давлат техникавий меҳнат инспекцияси 
Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги томонидан 1995 йил 12 ап-
релда №134 рақам билан рўйхатга олинган низомга кўра иш олиб бора-
ди. 
Низомнинг 1-бандида унинг вазифалари белгилаб қўйилган. 
Ўзбекистон Республикаси Меҳнат ва аҳолини ижтимоий муҳофаза 
қилиш вазирлигининг Давлат техникавий меҳнат инспекцияси ва унинг 
жойлардаги бўлинмалари: 
Қорақалпоғистон Республикаси Меҳнат ва аҳолини ижтимоий муҳофа-
за қилиш вазирлигининг Давлаттехникавий меҳнат инспекцияси, меҳнат, 
бандлик ва аҳолини ижтимоий ҳимоялаш вилоятлар ҳамда Тошкент шаҳар 
бошқармалари Ўзбекистон Республикасида меҳнатни муҳофаза қилиш тўғри-
сидаги қонунларга вазирликларда, корпорациялар, уюшмалар, концернлар, 
ишлаб чиқариш бирлашмаларида, корхоналар, ташкилотлар, муассасалар, ак-
циядорлик жамиятларида, давлат ҳайъатларида, фермер хўжаликлари, кичик ва 
қўшма корхоналарда (бундан буён корхоналар деб аталади) ишлаб чиқариш 
усули, мулкчилик ва хўжалик юритиш шаклидан қатъи назар риоя этили-
ши устидан назорат ва кузатув ягона тизимини ташкил этади. 
Давлат техникавий меҳнат инспекторлари қуйидаги ҳуқуқларга эгадир: 
Гувоҳномани тақдим этиб, исталган вақтда ҳеч бир тўсиқсиз корхо-
наларга борадилар ва текширадилар; 
Иш берувчиларга, корхоналарнинг раҳбарлари ва мансабдор шахсларга 
меҳнат муҳофазасига доир Ўзбекистон Республикаси қонунлари ва бо-
шқа меъёрий ҳужжатларнинг бузилишини бартараф этиш тўғрисидаги 
мажбурий ижро этилиши лозим бўлган кўрсатмалар беради; 
Меҳнат муҳофазасига доир қонунлар, меъёрлар, андоза (стан-
дарт)ларни бузишда айбдор бўлган корхоналарнинг раҳбарлари, ман-

---

сабдор шахслари ва бошқа масъул ходимларига белгиланган тартибда 
жарима солади; 
Кузатиш ва назорат қилиш вазифаларини амалга оширишда зарур 
бўлган тушунтиришлар ва бошқа ахборотларни ижро этувчи ҳокимият 
идораларидан, корхоналардан оладилар; 
Меҳнат муҳофазасига доир қонунлар ва бошқа меъёрий ҳужжатлар 
бузилиши аниқланган чоғда ишлаб чиқариш, цехлар, жиҳозларнинг 
ишини тўхтатиб қўяди; 
Белгиланган тартибда меҳнат муҳофазаси ўқув курсларини тугат-
маган ва қоидалар, меъёрлар, йўл-йўриқлар хусусидаги билимларини 
текширувдан ўтказмаган шахсларни ишдан четлаштиради; 
Меҳнат муҳофазасига доир қонунларни, қоидалар, меъёрлар, андоза 
(стандарт)ларни мунтазам равишда бузиб, тўхтатиб қўйилган ишлаб 
чиқариш, цехлар, жиҳозлар ишини ўзбошимчалик билан тиклаган шах-
сларнинг эгаллаб турган лавозимидан озод этилиши тўғрисидаги тақди-
мномаларни корхона раҳбарларига ва улар бўйсунувчи идораларга бе-
ради; 
Меҳнат муҳофазасига доир қонунларнинг бузилиши, (бош) давлат 
техникавий меҳнат нозир (инспектор)ининг кўрсатмалари бажарилмагани 
хусусидаги даъво талаблари ва бошқа материалларни тегишли ҳуқуқни 
муҳофаза қилиш идораларига юборади; 
Сертификатларга эга бўлмаган ёки давлат андоза (стандарт)лари та-
лабларига ва техникавий шартларга мувофиқ бўлган ишлаб чиқаришни 
ҳамда якка тартибда ва жамоа бўлиб ҳимоя қилиш воситаларидан фой-
даланишни тақиқлайди; 
Зарур бўлган ҳолларда бинолар, иншоотлар, ишлаб чиқариш ва бо-
шқа машина жиҳозларидан бундан буён ҳам фойдаланиш мумкинлигини 
аниқлаш учун корхона раҳбарларидан уларнинг ҳолатини техникавий 
экспертизадан ўтказишни талаб қилади. 
Давлат техникавий меҳнат инспекциясининг кўрсатмалари мажбу-
рий кучга эга бўлиб, ундан норози бўлган шахслар судга шикоят бери-
шлари мумкин.