1. ÜMumi DİLÇİLİk I indd

0.03. “ÜMUMİ DİLÇİLİK” FƏNNİNİN HƏCMİ
 
VƏ QURULUŞU
Ümumi dilçiliyin əsaslarını başlıca olaraq aşağıdakı 
problemlər təşkil edir: dilçilik bir elm kimi və onun obyek-

---

Ü M U M İ D İ L Ç İ L İ K – I C İ L D
16
ti, dilçiliyin elmlər sistemində yeri, başqa elmlərlə əlaqə-
si, sahələri, şöbələri; dilin mahiyyəti, təbiəti, işarəviliyi, 
sistemliliyi, onun inkişaf qanunları, dünya dilləri, dillərin 
təsnifi, dil ilə təfəkkürün vəhdəti, dil və nitqin münasibəti, 
dilin üslub müxtəlifliyi, dillə cəmiyyətin əlaqəsi, yazının 
mənşəyi, dilin tədqiqat metodları və sair.
Universitetlərin tələbələri üçün hazırlanmış bu kitab-
da, əsasən, seçmə-sistemləşdirmə, seçmə-dərinləşdirmə 
prinsiplərindən istifadə olunmuşdur. Seçmə-sistemləş-
dirməyə dilçiliyin şöbələri bəhsini misal göstərmək olar. 
Məlumdur ki, dilçiliyin şöbələri ayrı-ayrı dilçilik fənlə-
rinin tədrisi prosesində şərh olunur. Lakin bütövlükdə 
heç bir fəndə şöbələr tam şəkildə təsvir edilmir. “Ümumi 
dilçilik” fənnində şöbələrin belə sistemləşdirilməsi tələ-
bələrdə dilin sistem xarakterdə olduğu qənaətini bir daha 
möhkəmləndirir.
“Ümumi dilçilik” fənninin xarakterik cəhətlərindən 
biri onun orta məktəblə əlaqəsidir. Məlum olduğu üzrə, 
orta məktəbin yeni proqramında ümumi dilçiliyin bəzi 
problemlərindən (dilin əmələ gəlməsi, dilçiliyin şöbələri, 
yazının inkişafı...) şagirdlərə bilik verilməsi nəzərdə tutul-
muşdur. Həmin problemlərin əksəriyyəti dərslikdə geniş 
şərh olunur ki, bu da tələbələrin – gənc filoloq müəllimlə-
rin orta məktəblər üçün daha yüksək ixtisaslı mütəxəssis 
kimi hazırlanmasına xidmət edir.
“Ümumi dilçilik” fənnində hansı problemlərin seçilib 
öyrədilməsi ilə yanaşı, problem ardıcıllığı, fənnin qurulu-
şu da çox vacib hesab edilən məsələlərdəndir. Buna görə 
də “Ümumi dilçilik”də əvvəlcə dilçiliyin ümumi problem-
lərindən, dilin xüsusiyyətlərindən, sonra dillə əlaqədar 
məsələlərin nəzəri əsaslarından və daha sonra dilçiliyin 
metodlarından bəhs olunur.

---