1. ÜMumi DİLÇİLİk I indd

0.02. “ÜMUMİ DİLÇİLİK” FƏNNİNİN MƏQSƏD 
 
VƏ VƏZİFƏLƏRİ
Ümumi dilçiliyin müasir dilçilikdə məqsəd və vəzifələri 
nədən ibarətdir? Hər şeydən əvvəl qeyd etmək lazımdır ki, 
bir-birindən çox uzaqda olan dillər mahiyyətcə bir-birinə uy-
ğundur. Başqa sözlə desək, bu dillər öz mövcudiyyətinə, istifa-
dəsinə, “quruluşuna”, xarici əlaqəsinə, vəzifəsinə, tarixinə görə 
nədə isə bir-birinə uyğun gəlir. Müxtəlif dillərdə bu ümumilik 
olmasa idi, müxtəlif dil işarələri arasında qarşılıqlı əlaqə də ola 
bilməzdi. Müxtəlif qrammatik quruluşa malik olan dillərdə bu 
ümumiliklər, əsasən, aşağıdakılardan ibarətdir:
a) bizə məlum olan dillərin hamısı səslərdən, sözlərdən, 
qrammatik vasitələrdən və cümlələrdən ibarətdir;
b) bütün dillər insanlar arasında şifahi və yazılı fikir mü-
badilə vasitəsi vəzifəsini yerinə yetirir;
c) bütün dillər fikrin formalaşmasında və ifadəsində 
yaxından iştirak edir;
ç) bütün dillər inkişaf prosesində ədəbi dil normalarına, 
üslubi keyfiyyətlərə yiyələnir.
“Ümumi dilçilik” fənninin vəzifəsi məhz bu ümumi 
xüsusiyyətləri öyrənməkdən və onun nəzəri əsaslarını iş-
ləyib hazırlamaqdan ibarətdir.
Başqa linqvistik fənlər kimi, “Ümumi dilçilik” fənni-
nin də əsas məqsədi yüksək ixtisaslı, yaradıcı filoloq-müəl-
lim hazırlanmasına xidmət etməkdən ibarətdir. Bu fənnin 

---

Ü M U M İ D İ L Ç İ L İ K – I C İ L D
15
qarşısında duran məqsədə aşağıdakı vəzifələrin icrasında 
nail olmaq mümkündür.
Tələbələrin orta məktəbdə dilçiliyin əsaslarından al-
dıqları bilikləri davam və inkişaf etdirmək bu fənnin başlı-
ca vəzifələrindəndir. Tədris prosesində tədricən əldə olun-
muş linqvistik biliklər “Ümumi dilçilik”də elmi-məntiqi 
əsasda ümumiləşdirilir. Bununla yanaşı, dil hadisələrinə 
dair hər bir elmi məlumat həm də genişləndirilərək dərin-
ləşdirilir. Bütün bunların nəticəsində oxucu-tələbə planlaş-
dırılmış bilik sisteminə əsaslı şəkildə yiyələnə bilir.
“Ümumi dilçilik” fənni tələbələrdə linqvistik dün-
yagörüşün formalaşmasında xüsusi rol oynayır. Dilçilik-
də bu vəzifənin yerinə yetirilməsi üçün tələbələrin bütün 
dilçilik fənlərində mənimsədikləri nəzəri məlumatlarla 
ideya-fəlsəfi əhəmiyyəti olan biliklərin vəhdəti yaradılmış 
olur. Belə vəhdət “Ümumi dilçilik” kursunun tədrisində 
fəlsəfi məsələlər öyrədilən materiallarla daha da möhkəm-
ləndirilir. Bu sahədə “Ümumi dilçilik” özünü həm başlan­
ğıc, həm də bünövrə fənn kimi göstərir.
Nəhayət, tələbələrdə tədqiqatçılığa olan meylin güc-
ləndirilməsi, onların linqvistik təhlilin müasir elmi me-
todları və metodikası ilə silahlandırılması da “Ümumi 
dilçilik” fənninin əsas vəzifələrindən biri hesab olunur. 
Buna görə də fənnin tədrisi prosesində elmi tədqiqata dair 
məsələlərə xüsusi yer vermək, müntəzəm referatlar yaz-
dırmaq həmişə diqqət mərkəzində durmalıdır.