O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

Biosfera 
 
Biosfera Yerda hayot mavjud bo‘lgan qatlam. Yer yuzida hayot 
atmosfera, gidrosfera va litosfera bilan chambarchas bog‘liq. Atmosferada 
6 km. balandlikkacha hayot namunalarini kuzatish mumkin. Gidrosferada 
eng katta chuqurlikkacha hayot mavjud. Litosferada bir necha yuz 
metrgacha hayot bo‘lishi mumkin. 
Yer yuzidagi hayot amalda bu geosferalarning funksiyasidir desa 
bo‘ladi; bulardan birortasi yo‘q bo‘lsa, Yer yuzida hozirgi vaqtda yuz 
berayotgan hayot yo‘q bo‘lar edi. Atmosferada hayot 6 km ga yaqin 
balandlikkacha, gidrosferada okeanning eng katta chuqurliklarigacha 
(10400) aniqlangan. Litosferaning qaysi joyligacha hayot borligini aytish 
qiyin. Lekin uchlamchi davr ko‘mirlari haqida keltirilgan misol shuni 
ko‘rsatadiki, litosfera ichida, ehtimol, bir necha yuz metr chuqurliklarda 
ham hayot bo‘lishi mumkin. 
Odatda, Yer tarixini ikki katta davrga bo‘ladilar: Yer yuzida hali 
hayot paydo bo‘lmagan davr (azoy) va Yer yuzida hayot paydo bo‘lib 
tezda rivojlangan davr (zoy). Shu vaqtdan boshlab litosfera o‘simlik va 
hayvonlar hayot faoliyatining mahsuli
Geologik nuqtayi nazardan qaraganda ayrim organizmlarning roli 
bir xil emas, shuning uchun organizmlarning jins hosil
 
qiluvchi 
organizmlarga va tog‘jinslari hosil
 
bo‘lishida ishtirok etmaydigan 
organizmlarga ajratish mumkin. Tog‘jinslari hosil
 
qiluvchi organizmlarga 
quruqlikda, havo va suvda yashaydigan o‘simlik hamda hayvonlar kiradi.
Tog‘jinslarini hosil
 
qilishida kattagina rol o‘ynaydigan dengiz 
o‘simliklaridan tashqi skeleti kremniyli diatom suv o‘tlarini va ko‘pincha 
katta riflar hosil qiluvchi bir hujayrali va ko‘p hujayrali ohakli suv 
o‘tlarini birinchi galda ko‘rsatib o‘tish lozim. Tog‘jinslarini hosil
 
qilishda 
dengiz hayvonlaridan ohakli skelet quruvchi foraminiferalar bo‘lgan bir 
qator mineral va tog‘jinslari bilan boyiy boshlagan. 

---

8 
Kremniyli skeletga ega bo‘lgan radiolyariyalar, mshankalar, 
marjonlar, chig‘anoqlari ikki tabaqali tikan terililar, briaxiopodalar, 
peletsipodalar va shunga o‘xshash boshqa ko‘p jonivorlar ham katta rol 
o‘ynaydi.