A ashirov, sh. Atadjanov

Evolutsionizmning yirik namoyondalari:
Edvard Bemet Taylor (E. В. Ту lor, 1832
— 
1917-yillar
) — aso­
siy tadqiqoti — “ Ibtidoiy m adaniyat” (“ Primitive C ulture”)
1871-yilda chop etilgan.
Lyuis Genri Morgan (L. H. Morgan, 1818
— 
1881-yillar)
— 
asosiy ishi
— 
“Q adim gijam iyat” ( “Ancient Society ”)nom li kitobi,
1877-yilda nashr etilgan.
Jeyms Frezer (J. Frazer, 1854 — 1941-yillar)
— m uhim ishi
— “ Oltin shox” (“The G olden Bough”) asari, 1890-yilda nashr 
etilgan.
Jon Mak-Lennon (J.F. Maclennon, 1827 — 1881-yillar) —
asosiy ishi — “ Patriarxat nazariyasi” (“The Ratriarchal Theory”), 
1881-yilda e’lon qilingan.
Adolf Bastian (A. Bastian)
asosiy tadqiqoti — “ Etnologiyaning 
asosiy asoslari” (“A llgem aine G rundzuge der E thnologie” ) 
nomli asari, 1881-yilda chop etilgan.
Iogann Baxofen (J. Bachofen, 1815
— 
1887-yillar)
asosiy 
ishi — “ M atriarxat” (“ Das M utterrecht”) kitobi, 1897-yilda 
e ’lon qilingan.
J. Labbok (J. Lubbock)
ning “ Sivilizatsiyaning kelib chiqishi” 
(“The Origine o f Sivilization”) nomli m ashhur kitobi 1870- 
yilda chop etilgan.
Evolutsion nazariya tarafdorlaridan Angliyada — G erbert 
Spenser, Edvard Taylor, J. Frezer; G erm aniyada — A dolf Bas­
tian, Teodor Vays, G enrix Shurs; Fransiyada — Shari Letur- 
no; Amerikada — Lyuis G enri M organ kabi olim lar bo ‘lgan.

---

E. Taylor 
(1832 — 1917-yillar). 
Buyiik ingliz olimi Edvard 
Taylor etnologiyadagi evolutsionistik m aktabning asoschisi 
hisoblanadi. U 1865-yil nashr etilgan 
«Insoniyatning qadimgi tarixi
haqida tadqiqot»
nomli kitobida o‘zining evolutsionistik g‘oyala- 
rini ilgari surgan. Taylor insoniyat madaniyatining ibtidoiylik- 
dan zamonaviy sivilizatsiyagacha bo‘lgan tarixiy rivojlanish 
bosqichlarini, xalqlar orasidagi o ‘zaro tafovut irqiy farqqa asos- 
lanmasdan, balki madaniyatlar rivojlanishining turli zinapoyala- 
ri hamda xalqlar madaniyatining o ‘zaro aloqasi va vorisligi kabi 
g'oyalar bilan b o g iiq deb hisoblagan. Taylor o ‘zining evo- 
lyutsionistik konsepsiyasini 
«Ibtidoiy madaniyat»
(1871) nomli 
fundamental asarida bayon etgan. Mazkur asarda olim madaniyat­
ni olg‘a siljituvchi taraqqiyot g‘oyasini har tom onlam a rivojlantir- 
gan holda J.de Mestraning 
«Tubanlashish g ‘oyasi»
ga qarama-qarshi 
q o ‘ygan. J.de Mestra ilgari surgan g‘oya mohiyatiga ko‘ra, 
m adaniyatning ilk bosqichlarida yerda yarim sivilizatsiyalash- 
gan odamlar yashaganlar va ularning keyingi rivojlanishi ikki 
y o ldan borgan. Bu jarayonda bir guruh kishilar yowoyilik tom on 
orqaga ketgan bolsalar, boshqa bir jam oa sivilizatsiyalashgan ja ­
miyat sari taraqqiy qilgan, — deyiladi. Taylor esa tarixiy va tabiiy 
katalizator natijasida madaniyatdagi regressiv o'zgarishlarni rad 
etmagan holda, insoniyat tarixida m adaniyatning evolutsion 
taraqqiyotini asosiy yo‘nalish sifatida qat’iy ta ’kidlagan.
U o ‘z m u lo h a z a la rin i e v o lu tsio n iz m n in g